Materiële en sociale deprivatie

Bijna 2,5 miljoen Belgen kunnen zich geen week vakantie permitteren

Huishoudens
Bijna 2,5 miljoen Belgen kunnen zich geen week vakantie permitteren

21,6% van de Belgische bevolking heeft onvoldoende financiële middelen om zich een week vakantie te veroorloven, wat neerkomt op 2.495.000 personen. Dat blijkt uit de eerste resultaten van de enquête naar inkomens en levensomstandigheden in 2023 (EU-SILC). Meer dan 6.400 gezinnen werden door Statbel, het Belgische statistiekbureau, bevraagd over hun financiële mogelijkheden.

Op vakantie gaan is geen evidentie

Ongeveer een op vijf Belgen had in 2023 geen budget om een vakantie van een week te bekostigen. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (36,4%) en het Waals Gewest (31,5%) gaat het over ongeveer een derde van de bevolking, in het Vlaams Gewest over 13,5%. Bevolkingsgroepen die hier in het bijzonder mee kampen zijn werklozen (46,5%), huurders (46%), leden van eenoudergezinnen (44,7%) en laaggeschoolden (40,4%).

Een onverwachte uitgave evenmin

Een onverwachte uitgave van 1.300 euro vormt voor 21,5% van de Belgen ook een probleem. Dat treft opnieuw bijna 2,5 miljoen landgenoten. Ook deze problematiek stelt zich voornamelijk in Brussel (38,3%) en Wallonië (32,6%), en minder in Vlaanderen (12,3%). Ongeveer de helft van de huurders (51,9%), de werklozen (50,5%) en leden van eenoudergezinnen (49,8%) heeft deze financiële buffer niet.

13 onderdelen vormen samen (ernstige) materiële en sociale deprivatie

Zich een week vakantie en een onverwachte uitgave kunnen permitteren vormen samen met 11 andere materiële en sociale kostenposten de basis voor de (ernstige) materiële en sociale deprivatie indicator. Wie zich vijf van die aspecten niet kan veroorloven is materieel en sociaal gedepriveerd (MSD). Wie zich zeven van die aspecten niet kan veroorloven is ernstig materieel en sociaal gedepriveerd (SMSD). In 2023 bevond respectievelijk 10,4% en 6,1% van de bevolking zich in die situatie.

Onmogelijkheid om ... België Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaams Gewest Waals Gewest
tijdig betalingen te kunnen doen 4,7% 4,9% 2,9% 8,1%
een week vakantie per jaar te nemen buitenshuis 21,6% 36,4% 13,5% 31,5%
minstens om de twee dagen vlees, kip of vis te eten 4,2% 12,7% 1,4% 6,4%
een onverwachte uitgave te doen 21,5% 38,3% 12,3% 32,6%
zich een eigen wagen te veroorloven 6,1% 19,9% 3,9% 5,4%
de woning degelijk te verwarmen 5,9% 10,0% 2,3% 11,3%
beschadigde of versleten meubels te vervangen 14,6% 25,4% 9,7% 20,0%
versleten kledij te vervangen door nieuwe kledij 7,8% 15,2% 5,5% 9,5%
twee paar schoenen in goede staat (waarvan één paar gesloten schoenen) 1,8% 1,2% 1,5% 2,4%
thuis toegang tot internet te hebben 1,0% 1,8% 0,9% 0,9%
minstens éénmaal per maand met vrienden of familie af te spreken om iets te eten of te drinken 10,0% 16,1% 7,0% 13,4%
regelmatig deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten zoals sport, film, concerten, enz. 12,4% 20,3% 7,0% 19,7%
wekelijks een bedrag uit te geven voor persoonlijke behoeften 11,5% 20,2% 5,7% 19,3%
SMSD - Ernstige materiële en sociale deprivatie (7 van de 13 items)  6,1% 13,7% 3,4% 8,5%
MSD - Materiële en sociale deprivatie (5 van de 13 items)  10,4% 19,2% 6,0% 15,5%
SMSD
Content

Percentage van de bevolking dat ernstig materieel en sociaal gedepriveerd is (SMSD)

Ernstige materiële en sociale deprivatie - België 2019 2020 2021 2022 2023
Totaal 6,3% 6,7% 6,3% 5,8% 6,1%
Per gewest
Brussels Hoofdstedelijk Gewest 13,7% 13,5% 11,5% 11,6% 13,7%
Vlaams Gewest 3,6% 3,9% 4,4% 3,2% 3,4%
Waals Gewest 8,6% 9,5% 8,0% 8,7% 8,5%
Per geslacht
Mannen 6,2% 6,5% 6,2% 5,5% 6,0%
Vrouwen 6,4% 6,9% 6,4% 6,1% 6,2%
Per leeftijdsgroep
0-17 8,4% 8,1% 8,6% 7,7% 7,6%
18-24 4,9% 5,8% 4,7% 4,7% 4,3%
25-49 6,3% 7,0% 6,6% 6,0% 7,1%
50-64 7,2% 7,5% 6,8% 6,2% 6,0%
65+ 3,1% 4,0% 3,0% 3,5% 3,6%
Per type van huishouden
1 volwassene met kind(eren) 17,2% 19,3% 16,9% 17,5% 14,5%
2 volwassenen met kind(eren) 5,0% 5,2% 5,6% 4,7% 5,2%
2 volwassenen zonder kind, van wie minstens 1 ouder dan 64 jaar 2,0% 2,1% 2,5% 2,0% 1,9%
2 volwassenen zonder kind, jonger dan 65 jaar 4,2% 4,9% 3,4% 3,3% 3,1%
Alleenstaand 11,1% 11,6% 9,6% 9,8% 10,5%
Andere 4,4% 4,7% 4,2% 5,1% 6,4%
MSD
Content

Percentage van de bevolking dat materieel en sociaal gedepriveerd is (MSD)

Materiële en sociale deprivatie - België 2019 2020 2021 2022 2023
Totaal 11,0% 11,0% 10,2% 9,5% 10,4%
Per gewest
Brussels Hoofdstedelijk Gewest 21,2% 20,5% 17,2% 17,5% 19,2%
Vlaams Gewest 6,5% 6,6% 6,7% 5,4% 6,0%
Waals Gewest 15,9% 15,8% 14,1% 14,4% 15,5%
Per geslacht
Mannen 10,8% 10,6% 9,9% 8,9% 9,9%
Vrouwen 11,3% 11,5% 10,4% 10,1% 10,9%
Per leeftijdsgroep
0-17 13,1% 11,9% 12,1% 10,7% 11,7%
18-24 8,6% 10,4% 10,9% 9,4% 9,7%
25-49 11,4% 11,4% 10,6% 9,8% 11,5%
50-64 12,7% 13,2% 11,4% 10,8% 11,0%
65+ 7,0% 7,2% 5,9% 6,6% 6,6%
Per type van huishouden
1 volwassene met kind(eren) 29,7% 28,6% 24,6% 26,1% 23,4%
2 volwassenen met kind(eren) 8,6% 9,2% 9,2% 7,5% 9,1%
2 volwassenen zonder kind, van wie minstens 1 ouder dan 64 jaar 4,9% 4,4% 4,4% 4,1% 4,0%
2 volwassenen zonder kind, jonger dan 65 jaar 8,6% 9,2% 9,2% 7,5% 9,1%
Alleenstaand 18,4% 18,7% 15,8% 16,9% 16,8%
Andere 7,6% 7,6% 7,5% 8,4% 10,3%

Doel en korte beschrijving.

EU-SILC (European Union – Statistics on Income and Living Conditions) is een enquête naar inkomens en levensomstandigheden en een belangrijk instrument om zowel op Belgisch als op Europees niveau armoede en sociale uitsluiting in kaart te brengen.

De doelstelling van deze enquête is te komen tot een globaal kader voor de productie van 'communautaire' statistische gegevens betreffende inkomen en levensomstandigheden (EU-SILC), met inbegrip van zowel coherente cross-sectionele als longitudinale gegevens over inkomen en armoede (niveau, samenstelling, ...) op nationaal en Europees niveau.

Populatie

Private huishoudens

Dataverzamelingsmethode en eventuele steekproefomvang

CAPI (Computer Assisted Personal Interview) – CATI (Computer Assisted Telephone Interview)

Respons

± 60% (N= ± 6.500 huishoudens).

Frequentie

Jaarlijks.

Timing publicatie

Eerste trimester na enquêtejaar

Formulieren

Definities

Risico op armoede of sociale uitsluiting (AROPE)

Risico op armoede of sociale uitsluiting, afgekort AROPE, verwijst naar de situatie waarin personen geconfronteerd worden met minstens één van de 3 volgende armoederisico’s: monetaire armoede, ernstige materiële en sociale deprivatie of leven in een huishouden met zeer lage werkintensiteit. De AROPE-graad, het aandeel van de totale bevolking dat een risico op armoede of sociale uitsluiting loopt, is de belangrijkste indicator om toezicht te houden op het ‘EU 2030’-streefdoel inzake armoede en sociale uitsluiting.

Armoederisico = Risico op monetaire armoede (AROP)

Het armoederisico (AROP) verwijst naar het percentage personen met een equivalent beschikbaar inkomen (na sociale transfers) dat onder de armoededrempel ligt.

De indicator meet geen rijkdom of armoede in sé, maar een laag inkomen in vergelijking met anderen in dat land. Dit impliceert niet noodzakelijk een lage levensstandaard.

Armoederisico voor sociale transfers: Percentage personen waarvan het equivalent inkomen na deductie van alle sociale transfers onder de armoededrempel valt.

Armoederisico voor sociale transfersexclusief pensioenen: Percentage personen waarvan het equivalent inkomen na deductie van sociale transfers, met uitzondering van pensioen, onder de armoededrempel valt.

Materiële en sociale deprivatie (MSD) en Ernstige materiële en sociale deprivatie (SMSD)

De mate van materiële en sociale deprivatie is een indicator die het onvermogen uitdrukt om sommige items die door de meeste mensen worden beschouwd als wenselijk of zelfs noodzakelijk om een adequaat leven te leiden, te veroorloven. De indicator maakt onderscheid tussen personen die een bepaald goed, een bepaalde dienst of een bepaalde activiteit niet kunnen betalen en degenen die dit goed of deze dienst niet hebben om een andere reden, bijvoorbeeld omdat ze het niet willen of niet nodig hebben.

De EU-SILC enquête bevraagt huishoudens naar hun financiële (on)mogelijkheid om:

  1. Rekeningen op tijd te betalen
  2. Een week vakantie per jaar buitenshuis te nemen
  3. Minstens om de twee dagen vlees, kip, vis of een vegetarisch alternatief te eten
  4. Een onverwachte uitgave te doen
  5. Zich een eigen wagen te veroorloven
  6. Het huis voldoende te verwarmen
  7. Beschadigde of versleten meubels te vervangen

Daarenboven worden personen gevraagd naar hun individuele financiële (on)mogelijkheid om:

  1. Versleten kledij te vervangen door nieuwe kledij
  2. Twee paar schoenen in goede staat te hebben
  3. Thuis toegang tot internet te hebben
  4. Minstens éénmaal per maand met vrienden of familie af te spreken om iets te eten of te drinken
  5. Regelmatig deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten
  6. Wekelijks een bedrag uit te geven voor persoonlijke behoeften

Materiële en sociale deprivatie (MSD) wordt gedefinieerd als het gedwongen onvermogen om te betalen voor ten minste 5 van de bovengenoemde items.

Ernstige materiële en sociale deprivatie (SMSD) wordt gedefinieerd als het gedwongen onvermogen om te betalen voor ten minste 7 van de bovengenoemde items.

Lage werkintensiteit (LWI)

De indicator personen die leven in huishoudens met een zeer lage werkintensiteit, wordt gedefinieerd als het aantal personen in een huishouden waar de leden in beroepsactieve leeftijd minder dan 20% van hun totale potentieel werkten gedurende de voorgaande twaalf maanden.
De werkintensiteit van een huishouden is de verhouding van het totale aantal maanden dat alle leden van het huishouden in de werkende leeftijd hebben gewerkt tijdens het inkomensreferentiejaar en het totale aantal maanden dat dezelfde leden van het huishouden theoretisch in dezelfde periode zouden kunnen gewerkt hebben.
Een werknemer in de werkende leeftijd is een persoon van 18-59 jaar, met uitsluiting van studenten in de leeftijdsgroep tussen 18 en 24 jaar.
Huishoudens die alleen uit kinderen, studenten van minder dan 25 jaar en/of mensen van 60 jaar of ouder bestaan, zijn volledig uitgesloten van de indicatorberekening.

Onderwijsniveau

Laaggeschoolden zijn die personen die maximaal een diploma hebben van het lager secundair onderwijs. Middengeschoolden zijn personen die een diploma behaald hebben van het hoger secundair onderwijs, maar geen diploma van het hoger onderwijs. Hooggeschoolden hebben een diploma van het hoger onderwijs.

Meer definities...

Opmerkingen

Breuk in de reeks in 2013 betreffende de werklozen - Tot 2012 werden bruggepensioneerden op basis van de aard van hun inkomen beschouwd als werklozen.

Vanaf 2013 werd deze categorie mensen ingedeeld bij de gepensioneerden, mensen met vervroegd pensioen of mensen ter beschikking gesteld voorafgaand aan het pensioen. Dat sluit beter aan bij de onderverdeling die Eurostat beoogt, en waarin staat dat bruggepensioneerden alleen als werklozen mogen worden beschouwd als ze de intentie hebben om de arbeidsmarkt opnieuw te betreden.

De stijging van het armoedecijfer bij werklozen in 2013 heeft dus een technische oorzaak en geeft geen wijziging van de reële situatie weer.

SILC 2016 tot 2018: cijfers herzien op 12/03/2020

SILC 2019: breuk in tijdsreeks als gevolg van een ingrijpende hervorming van de enquête 

SILC 2020: Impact COVID-19 situatie op resultaten SILC 2020

SILC 2021: Vanaf SILC 2021 wordt ‘onroerende voorheffing’ opgenomen in het beschikbaar inkomen.

Wetgeving

EU-SILC 2004 tot 2020 werd uitgevoerd onder een kaderverordening, verplicht voor alle EU lidstaten: VERORDENING (EG) Nr. 1177/2003 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 16 juni 2003 inzake de communautaire statistiek van inkomens en levensomstandigheden (EU-SILC).

Vanaf SILC 2021 is er de VERORDENING (EU) 2019/1700 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD. Deze kaderverordening voor geïntegreerde Europese sociale statistieken (IESS) en de onderliggende uitvoeringsverordeningen voor EU-SILC vormen het nieuwe juridisch kader. De uitwerking van de statistische infrastructuur onder IESS wordt ondersteund door middel van Europese subsidies.

Metadata

Rapporten en artikels