Doel en korte beschrijving

De loop van de bevolking bevat statistieken die toelaten om de evolutie van de residentiële bevolking, zoals ingeschreven in het Rijksregister der natuurlijke personen (RRNP), te verklaren.

Deze statistiek betreft de wijziging in de residentiële bevolking, zoals ingeschreven in het Rijksregister van natuurlijke personen (RRNP), gedurende één referentie jaar. De Belgische bevolking omvat Belgen en niet-Belgen toegelaten of gemachtigd om zich te vestigen of om te verblijven op het grondgebied, maar omvat niet de niet-Belgen die minder dan 3 maanden op het grondgebied verblijven, de asielzoekers en de niet-Belgen in onregelmatige situatie. (Wet van 19 juli 1991 en wet van 1 februari 1995)

Het aantal inwoners evolueert gedurende het jaar ten gevolge van een aantal gebeurtenissen, ook wel ‘bewegingen’ genoemd. Op Belgisch niveau zijn de volgende bewegingen verantwoordelijk voor een wijziging in het aantal inwoners: geboorten; overlijdens; internationale migraties (zowel inwijking, als uitwijking) en nationaliteitswijzigingen. Dezelfde bewegingen kunnen ook in kaart worden gebracht op een lager geografisch niveau, bijvoorbeeld op het niveau van de gemeente. Op dit lager niveau kan een extra beweging worden bestudeerd, namelijk een verandering van woonplaats in België wat ook wel een interne migratie wordt genoemd.

De wijzigingen in de residentiële bevolking kunnen worden afgeleid uit het RRNP dat wordt beheerd door de FOD binnenlandse zaken.  Het RRNP is een informatiesysteem en verzekert de registratie, de opslag en de communicatie van de identificatiegegevens van personen. Deze gegevens worden verzameld door de gemeenten (en de dienst vreemdelingenzaken voor bepaalde categorieën). De informatie in het rijksregister is georganiseerd in ‘informatietypes (IT)’, zijnde de verschillende onderdelen van de wettelijke informatiegegevens. De loop van de bevolking wordt bepaald op basis van deze informatietypes. Statbel is namelijk geautoriseerd om jaarlijks bepaalde ITs uit het rijksregister te ontvangen om op deze manier te kunnen voldoen aan zijn statistische missie. Meer informatie over de verschillende informatietypes in het RRNP kan teruggevonden worden op de website van de FOD Binnenlandse Zaken bij de Directie Instellingen en Bevolking.

Meer cijfers betreffende de internationale migratie bewegingen, kunnen teruggevonden worden in het thema ‘migraties’ op de Statbel website. 
Meer cijfers betreffende de nationaliteitswijzigingen, kunnen teruggevonden worden in het thema  ‘nationaliteitswijzigingen’ op de Statbel website.

Populatie

Inwoners in België

Frequentie

Jaarlijks.

Timing publicatie

Resultaten beschikbaar 6 maanden na de referentieperiode

Omschrijving van de verschillende bewegingen van de bevolking

Natuurlijk saldo

Het natuurlijk saldo van de bevolking wordt berekend als het aantal geboorten vermindert met het aantal sterfgevallen die gedurende een volledig referentiejaar werden geregistreerd. Wanneer het aantal geboorten groter is dan het aantal sterfgevallen resulteert dit in een positief natuurlijk saldo.
Informatie betreffende het aantal geboorten kan worden afgeleid uit de IT100, de geboorteplaats. Om het aantal geboorten gedurende het referentiejaar te bepalen wordt rekening gehouden met de geboortedatum, deze moet zich in het betreffende referentiejaar bevinden. Daarnaast wordt eveneens rekening gehouden met de geboorteplaats, de geboorte moet namelijk plaatsgevonden hebben in een Belgische gemeente.

Informatie over het aantal overlijdens wordt afgeleid uit de IT150, plaats en datum van overlijden. Voor het bepalen van het aantal overlijdens gedurende het referentiejaar wordt rekening gehouden met de datum van overlijden en de plaats waar de persoon op het moment van het overlijden was ingeschreven. Het overlijden wordt namelijk enkel in beschouwing genomen indien de persoon op het moment van het overlijden officieel in een Belgische gemeente verbleef (en dus tot de residentiële bevolking behoorde).

Intern migratie saldo

Het intern migratie saldo kan enkel worden berekend op sub-Belgisch niveau, het betreft namelijk mensen die in België verhuizen van de ene gemeente naar een andere gemeente. Een dergelijke verhuis kan gelijktijdig een verhuisbewegingen tussen arrondissementen, provincies en zelfs gewesten inhouden. Wanneer in een gemeente gedurende het referentiejaar meer mensen nieuw aankomen, dan dat er mensen vertrokken zijn naar een andere gemeente, wordt gesproken van een positief intern migratie saldo.

Informatie over de woonplaats kan in het RRNP teruggevonden worden in IT001 de gemeente van verblijf en IT020 het adres van de hoofdverblijfplaats. Om het intern migratiesaldo op gemeenteniveau te achterhalen volstaat de IT001 om de verhuisbewegingen tussen Belgische gemeenten te identificeren. 
Echter het kennen van het exacte adres laat wel andere toepassingen toe: zo kan bijvoorbeeld ook het aantal verhuisbewegingen binnen eenzelfde gemeente in kaart gebracht worden, waardoor onder andere het totaal aantal verhuisbewegingen in België kan worden bepaald. In grootsteden kunnen eventueel zelfs verhuisbewegingen tussen verschillende sectoren in kaart worden gebracht. Zie metadata interne migratie.

Internationaal migratie saldo

Het internationaal migratie saldo wordt berekend als het aantal internationale inwijkingen vermindert met het aantal internationale uitwijkingen die gedurende een referentiejaar hebben plaatsgevonden. Wanneer het aantal internationale inwijkingen groter is als het aantal internationale uitwijkingen dan is het internationaal migratie saldo positief.

De internationale inwijking bestaat uit drie afzonderlijke bewegingen:

1. Internationale immigratie, beschikbaar sinds 1992:  hiervoor wordt gebruik gemaakt IT001 of de gemeente van verblijf. Een persoon wordt beschouwd als geïmmigreerd naar België als:
   a.   Een inschrijving in een Belgische gemeente wordt teruggevonden, waarbij de voorafgaande registratie in de IT001 verwijst naar een verblijf in het buitenland of;
   b.    het een allereerste registratie in een Belgische gemeente betreft die heeft plaatsgevonden op een latere datum dan de geboortedatum.
   Een persoon kan maximaal 1 maal naar België immigreren in het lopende jaar, daarom wordt bijkomend gebruik gemaakt van de  IT210 of vermelding van het register om de correcte aankomstdatum te selecteren.
2. Herinschrijving, beschikbaar sinds 1992:  wanneer een persoon ambtshalve werd geschrapt, maar zich later toch opnieuw inschrijft in een Belgische gemeente dan spreken we van een herinschrijving. Een persoon wordt als heringeschreven beschouwd als:
   a.    Een inschrijving in een Belgische gemeente wordt teruggevonden, waarbij de voorafgaande registratie in de IT001 verwijst naar een schrapping van de persoon en;
   b.    aarnaast geldt een tijdscriterium: een persoon wordt pas als geschrapt beschouwd indien een nieuwe inschrijving in een Belgische gemeente plaatsvindt na 1 maart in het daaropvolgende jaar. Volgen de schrapping en de herinschrijving elkaar korter op, dan wordt de  persoon noch beschouwd als geschrapt, noch beschouwd als heringeschreven. 
3. Verandering van register (binnen), beschikbaar sinds 2000: wanneer een asielzoeker wordt erkend, wordt hij overgeschreven van het wachtregister naar het vreemdelingenregister. Deze informatie bevindt zich in de IT210, vermelding van het register. 

De internationale uitwijkingen bestaan eveneens uit drie afzonderlijke bewegingen:

1. Emigratie, beschikbaar sinds 1992: hiervoor wordt gebruik gemaakt van de IT001 of de gemeente van verblijf. Een persoon wordt als geëmigreerd beschouwd, wanneer deze persoon in de loop van het referentiejaar geregistreerd werd als wonende in het buitenland en waarbij de voorafgaande registratie in de IT001 wijst op een verblijf in een Belgische gemeente.
2. Ambtshalve schrapping, beschikbaar sinds 1992: hiervoor wordt gebruik gemaakt van de IT001 of de gemeente van verblijf. Een persoon wordt als ambtshalve geschrapt beschouwd, wanneer deze persoon in de loop van het referentiejaar werd geschrapt, waarbij de voorafgaande registratie in de IT001 wijst op een verblijf in een Belgische gemeente. Bijkomend wordt er rekening gehouden met een tijdscomponent: de persoon wordt enkel als geschrapt beschouwd, wanneer die niet voor 1 maart in het daaropvolgende jaar wordt ingeschreven in een Belgische gemeente.
3. Veranderingen van register (buiten), beschikbaar sinds 2010: hiervoor wordt gebruik gemaakt van IT210, de vermelding van het register. Het betreft mensen die in de loop van het jaar vanuit eender welk register worden opgenomen in het wachtregister. Meestal gaat het om mensen die van het vreemdelingenregister worden verplaatst naar het wachtregister.

Statistische aanpassingen

In  het ideale scenario zou de som van de verschillende saldi gelijk moeten zijn aan de wijziging in de bevolkingsgrootte die we tussen jaar Y en jaar Y+1 waarnemen. Met andere woorden de bevolking op 1  januari in jaar Y+1 is gelijk aan de som van de bevolking op 1 januari in jaar Y, het natuurlijke saldo, het intern migratiesaldo en het internationaal migratiesaldo gedurende jaar Y.

In de praktijk is het echter zelden het geval dat dit exact uitkomt, het verschil tussen beiden wordt berekend en wordt de statistische aanpassing genoemd. De statistische aanpassing geeft een kwaliteitsindicatie voor het bevolkingscijfer. De statistische aanpassingen liggen in de grootteorde van een duizendtal eenheden. Op een totaal van honderdduizenden registraties die de loop van de bevolking doorheen het jaar bepalen is dit een minimale foutenmarge te noemen.

Veranderingen nationaliteiten

Het verwerven en toekennen van de Belgische nationaliteit zijn juridisch complexe kwesties. Statbel benadert de berekening van nationaliteitswijzigingen op een zeer eenvoudige manier: iemand verandert van nationaliteit wanneer zijn of haar nationaliteit zoals geregistreerd in IT 031 van het RRNP verandert.
We houden dus enkel rekening met personen voor wie al een andere nationaliteit geregistreerd was. Personen die de Belgische nationaliteit verwerven zonder dat er sprake is van een voorgaande nationaliteit worden niet meegerekend in deze statistieken.

Deze definitie, hoewel dus zonder echte juridisch inhoud, dekt een groot aantal juridische categorieën uit het wetboek van de Belgische nationaliteit (naturalisatie, verwerving via verklaring enz…). De voorwaarde van het hebben van een voorgaande nationaliteit heeft als gevolg dat een aantal situaties niet onder deze statistiek vallen. Dat is bijvoorbeeld grotendeels het geval waar de toekenning van de Belgische nationaliteit op basis van de nationaliteit van de vader of moeder gebeurt (art. 8 in de wet van 4 december 2012 en voorgaande). Doorgaans is er dan geen eerdere nationaliteit geregistreerd.

Nationaliteit wordt in het rijksregister geregistreerd in het 'informatietype 031'. Voor meer informatie over nationaliteitsverwerving en het 'informatietype 031' gelieve de website van de Fod. Binnenlandse Zaken - Directie Instellingen en Bevolking te raadplegen en Fod. Justitie te raadplegen.

Aangroei en index

De aangroei is de absolute wijziging in het aantal inwoners. Het is met andere woorden gelijk aan de som van de verschillende saldi, zijnde het natuurlijk saldo, het intern migratiesaldo en het internationaal migratiesaldo. Een positieve cijfer duidt op een groei van de bevolking, een negatief cijfer duidt op een krimp in de bevolking.

De index in jaar Y wordt als volgt berekend: de aangroei in referentiejaarjaar Y wordt gedeeld door de bevolking op 1 januari in jaar Y en vermenigvuldigt met 100 (de procentuele groei van de bevolking gedurende jaar Y), dit getal wordt vervolgens opgeteld bij 100. Een index groter dan 100 duidt op een bevolkingsgroei, een index kleiner dan 100 op een bevolkingskrimp. Hoe verder het getal van 100 afwijkt, hoe substantiëler de groei of de krimp van de bevolking is.
 

Metadata

• Loop van de bevolking op basis van het Rijksregister (voorbije jaar).pdf
• Berekening van de bevolking volgens de Belgische en de Europese definitie.pdf