7,6 maternale overlijdens per 100.000 levendgeborenen
Statbel, het Belgische statistiekbureau, in samenwerking met de Werkgroep over de doodsoorzaken, de deskundigen van de Belgian Analysis system for Maternal Mortality (BAMM) en Sciensano, hebben de moedersterftestatistiek voor de periode 2017-2021 bijgewerkt.
Een maternaal overlijden kan voorkomen vanaf het moment van de bevruchting tot een jaar na de bevalling. In 2021 werden er 3 rechtstreekse maternale overlijdens, 2 onrechtstreekse maternale overlijdens, 3 onbepaalde maternale overlijdens en 2 laattijdige maternale overlijdens geïdentificeerd[1].
Het moedersterfteratio voor de vijfjarige periode met 2019 als middelpunt bedraagt 7,6 sterfgevallen per 100.000 levendgeborenen. Er is een licht stijgende trend die nog in verband moet worden gebracht met de toepassing sinds 2018 van de door de WHO aanbevolen ICD-10 betreffende de moedersterfte (ICD-MM; 2012).
De meest voorkomende oorzaken van maternale overlijdens zijn verbonden aan de zwangerschap, de bevalling en het postpartum[2]. Deze categorie vormt een derde van de gevallen. Hiervan houdt de helft verband met een verloskundige embolie of een complicatie bij de arbeid en de bevalling. In 17,5% van deze situaties wordt de belangrijkste doodsoorzaak toegeschreven aan een tumor. Zelfdodingen, net als aandoeningen van de bloedsomloop, zijn goed voor ongeveer 10% van de gevallen.
[1] Het maternale overlijden vindt meer dan 42 dagen, maar minder een jaar na de bevalling plaats.
[2]Postpartum periode
België, Moedersterfte, 1998-2021
| Jaar | Aan de zwangerschap gerelateerde sterfte bij residenten (ingezeten vrouwen) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Recht-streekse <=42 d | Onrecht-streekse <=42 d | Onbepaalde <=42 d | Maternale | Laattijdige maternale | Zwangerschaps-gerelateerde, niet maternale | Toevallige oorzaak | Levend-geborenen | Periode | Moeder-sterfteratio | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1998 | 11 | 2 | - | 13 | 1 | - | - | 114.276 | - | - | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1999 | 6 | 1 | - | 7 | 1 | - | - | 113.469 | - | - | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2000 | 4 | 0 | - | 4 | 1 | - | - | 114.883 | 1998-2002 | 6,7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2001 | 10 | 1 | - | 11 | 2 | - | - | 114.172 | 1999-2003 | 5,8 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2002 | 1 | 2 | - | 3 | 2 | - | - | 111.225 | 2000-2004 | 4,9 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2003 | 7 | 1 | - | 8 | 0 | - | - | 112.149 | 2001-2005 | 5,3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2004 | 2 | 0 | - | 2 | 0 | - | - | 115.618 | 2002-2006 | 4,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2005 | 4 | 2 | - | 6 | 0 | - | - | 118.002 | 2003-2007 | 5,1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2006 | 6 | 1 | - | 7 | 2 | - | - | 121.382 | 2004-2008 | 4,8 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2007 | 7 | 0 | - | 7 | 1 | - | - | 125.228 | 2005-2009 | 5,3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2008 | 7 | 0 | - | 7 | 0 | - | - | 128.049 | 2006-2010 | 5,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2009 | 6 | 0 | - | 6 | 0 | - | - | 127.297 | 2007-2011 | 6,1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2010 | 5 | 3 | - | 8 | 0 | - | - | 130.100 | 2008-2012 | 5,6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2011 | 9 | 2 | - | 11 | 0 | - | - | 128.705 | 2009-2013 | 5,0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2012 | 4 | 0 | - | 4 | 2 | - | - | 128.051 | 2010-2014 | 5,2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2013 | 3 | 0 | - | 3 | 0 | - | - | 125.606 | 2011-2015 | 4,6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2014 | 5 | 2 | - | 7 | 1 | - | - | 125.014 | 2012-2016 | 3,7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2015 | 4 | 0 | - | 4 | 1 | - | - | 122.274 | 2013-2017 | 4,1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2016 | 4 | 1 | - | 5 | 1 | 12 | - | 121.896 | 2014-2018 | 5,3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2017 | 4 | 2 | - | 6 | 2 | 11 | - | 119.690 | 2015-2019 | 6,2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2018 | 6 | 3 | 1 | 10 | 5 | - | 7 | 118.319 | 2016-2020 | 7,1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2019 | 7 | 2 | 3 | 12 | 6 | - | 6 | 117.695 | 2017-2021 | 7,6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2020 | 4 | 4 | 1 | 9 | 5 | - | 4 | 114.350 | 2018-2022 | - | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2021 | 3 | 2 | 3 | 8 | 2 | - | 0 | 118.349 | 2019-2023 | - | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Moedersterfteratio = (rechtstreekse MO's + onrechtstreekse MO's + onbepaalde MO’s) / Levendgeborenen * 100000, over 5 jaar. Bron: Statbel (Algemene Directie Statistiek - Statistics Belgium); op basis van de statistische overlijdensformulieren, verwerkt door de deelstaten na nazicht door de COD-werkgroep. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De statistiek van de moedersterfte wordt opgesteld op basis van de gegevensbank van de doodsoorzaken. Uit die databank worden de “maternale sterfgevallen” geselecteerd volgens een complexe procedure. Deze houdt rekening met de WGO-definitie en wordt in de metadata uitvoerig beschreven. In de tiende herziening van de Internationale Classificatie van Ziekten (ICD-10) wordt maternaal overlijden m.n. gedefinieerd als “de dood van een vrouw tijdens haar zwangerschap of binnen de 42 dagen na het beëindigen van de zwangerschap, ongeacht de duur of de lokalisatie van de zwangerschap, door iedere oorzaak gerelateerd aan of verergerd door de zwangerschap of haar gevolgen of behandeling; overlijden door ongeval of andere incidentele oorzaken zijn uitgezonderd”.
“Moedersterfte wordt in twee groepen opgedeeld. Maternale overlijdens door een rechtstreekse obstetrische oorzaak zijn overlijdens die het gevolg zijn van obstetrische verwikkelingen (zwangerschap, arbeid en nasleep van de bevalling), van medische handelingen, van het uitblijven van medische handelingen, van een ongepaste behandeling of van een aaneenschakeling van gebeurtenissen voortvloeiend uit een van de voornoemde factoren. Maternale overlijdens door een onrechtstreekse obstetrische oorzaak zijn overlijdens die het gevolg zijn van een vooraf bestaande ziekte of van een aandoening die zich in de loop van de zwangerschap ontwikkelde en niet het gevolg was van rechtstreekse obstetrische oorzaken, maar door de fysiologische effecten van de zwangerschap werd verergerd.”
Verder definieert de ICD-10 ook het laattijdige maternale overlijden, m.n. als “het overlijden van een vrouw door rechtstreekse of onrechtstreekse obstetrische oorzaken meer dan 42 dagen, maar minder dan een jaar, na beëindiging van de zwangerschap.”
De moedersterfteratio is de verhouding tussen het aantal waargenomen rechtstreekse en onrechtstreekse maternale overlijdens in de loop van één jaar en het aantal levendgeborenen in datzelfde jaar, hier uitgedrukt per 100.000 levendgeborenen. Laattijdige maternale overlijdens worden bij het berekenen van die ratio niet in aanmerking genomen. Gelet op het geringe en uitgesproken wisselend aantal gevallen dat jaarlijks in België wordt vastgesteld, is ervoor gekozen om genoemde ratio te berekenen op basis van de gecumuleerde maternale overlijdens en levendgeborenen van vijf opeenvolgende jaren, waarbij dan de daaruit berekende ratio op het middelste jaar geboekt wordt.
Bij het identificeren van deze maternale overlijdens sloot de ad-hocwerkgroep, die alle gefedereerde entiteiten die gegevens produceren verzamelt rond het Belgische statistiekbureau, het risico niet uit op een onderschatting van deze sterfgevallen op basis van enkel het statistiekformulier dat als belangrijkste bron dient. De werkgroep roept daarom op tot verdere inspanningen om het toezicht op de maternale overlijdens verder te verbeteren en steunt het recente initiatief van de orde van artsen voor moeders en pasgeborenen om de mogelijkheid te onderzoeken om een moedersterfteregister op te richten.