Gevolgen van de oorlog in Oekraïne: uitzonderlijke bevolkingsgroei in België in 2022 en onzekerheden op middellange termijn

Demografische vooruitzichten 2022-2070
Volgens de nieuwe demografische vooruitzichten is de toename van het aantal inwoners in België in 2022 uitzonderlijk hoog (+104.000 inwoners). Op lange termijn is de toename echter minder dynamisch dan de afgelopen dertig jaar. Sinds 1992 is de bevolking in België met gemiddeld 52.000 inwoners per jaar gestegen. In de projectie schommelt die groei rond 31 000 inwoners per jaar tot 2070. In de periode 2022-2070 zal de groei van de Vlaamse bevolking relatief vergelijkbaar blijven met die van de afgelopen decennia. In Wallonië valt de bevolkingsgroei beduidend lager uit dan voorheen als gevolg van een negatief natuurlijk saldo (geboorten min sterfgevallen) over de gehele projectieperiode. In Brussel zal de bevolking in projectie nog nauwelijks aangroeien.
Auteurs: Marie Vandresse, vm@plan.be; Hendrik Nevejan, hn@plan.be; Nicole Fasquelle, nf@plan.be; Johan Duyck, jd@plan.be
De situatie in Oekraïne tekent de bevolkingsgroei in 2022 en ook in de twee volgende jaren.
In 2022 hebben iets meer dan 63.000 Oekraïense vluchtelingen in België een tijdelijk beschermingscertificaat gekregen. De officiële bevolkingsstatistiek voor 2022 zal pas in de zomer van 2023 bekend zijn, maar volgens de vandaag gepubliceerde projecties komen er in 2022 104.000 inwoners bij in België. Dit is een aanzienlijke toename vergeleken met de afgelopen 30 jaar. In 2023 bereikt het aantal bijkomende inwoners daarentegen terug het gemiddelde niveau dat sinds 2010 is waargenomen. In de veronderstelling dat een deel van de begunstigden van tijdelijke bescherming in 2024 terugkeert naar Oekraïne (zie hieronder), wordt de bevolkingsgroei in dat jaar afgeremd. Na 2024 leidt de actualisering van de demografische projectie niet tot significante wijzigingen op nationaal niveau (in vergelijking met de vorige publicaties).
De komst van Oekraïense vluchtelingen in 2022 en 2023 heeft ook gevolgen voor de immigratie en emigratie in 2024.
Het referentiescenario gaat uit van een totaal aantal Oekraïense vluchtelingen van 6.500 in 2023, bijna tien keer minder dan in 2022. Dit is de schatting waarvan de evaluatiecel van het Nationaal Crisiscentrum (CELEVAL) uitging bij het afsluiten van de hypothesen (12 januari 2023). Hierbij wordt verondersteld dat de gemiddelde stromen die waargenomen zijn sinds september 2022 (75 aankomsten per dag) aanhouden tot het einde van de winter 2023. De vluchtelingen zijn vooral vrouwen en kinderen.
Het is niet eenvoudig een hypothese op te stellen over de verblijfsduur van de Oekraïense migranten. Daarom werden twee hypothesen opgesteld met een tegengestelde impact op de demografische groei op middellange termijn en situeert het referentiescenario zich, gezien de onzekerheid van de situatie, tussen deze twee hypothesen in.
De eerste hypothese is gebaseerd op de huidige wetgeving over tijdelijke bescherming, die voorziet in een verblijfs-vergunning voor één jaar, die tot 2024 kan worden verlengd. In deze hypothese verlaat de overgrote meerderheid van de Oekraïense vluchtelingen België in 2024 (scenario Ukr_low).
De tweede hypothese veronderstelt daarentegen dat de vluchtelingen zich op een meer permanente basis in België vestigen en hun familieleden die in Oekraïne zijn gebleven naar België halen (echtgenoten, zonen, enz.), waardoor de immigratie in 2024 toeneemt (scenario Ukr_high).
Het referentiescenario (Baseline) is opgesteld in de veronderstelling dat de helft van de vluchtelingen beslist om in 2024 terug te keren naar Oekraïne, en de andere helft ervoor kiest om in België te blijven en echtgenoten en/of zonen laat overkomen.
Het migratiesaldo is het verschil tussen de totale internationale immigratie (instroom op het grondgebied) en de totale internationale emigratie (uitstroom). Het uitzonderlijk hoog migratiesaldo van 100.348 personen in 2022 (als gevolg van de toevloed van Oekraïense vluchte-lingen) eindigt in 2024 op een relatief laag niveau, namelijk 20 251 personen. De emigratie in 2024 van een deel van de vluchtelingen die in 2022 en 2023 zijn aangekomen, verklaart die zwakkere groei.
Op lange termijn stabiliseren de migratiestromen zich...
Op lange termijn stabiliseren de migratiestromen zich op een vrij hoog niveau. Het migratiesaldo komt ongeveer op 25.000 netto aankomsten per jaar. De relatieve stabiliteit van de internationale immigratie op lange termijn, vergeleken met de waargenomen evolutie sinds de jaren 2000, kan worden verklaard door compenserende effecten: een toename van de immigratie uit landen buiten de Europese Unie en een afname uit landen binnen de Europese Unie.
… en het natuurlijk saldo vertraagt de bevolkingsgroei in België
Ondanks de dalende evolutie van de sterftekansen op elke leeftijd, die tot uiting komt in een stijging van de levensverwachting (van 81,7 jaar in 2021 tot 89,1 jaar in 2070 - mannen en vrouwen samen), neemt het aantal sterf-gevallen toe, vooral tegen 2050. Dit komt doordat de babyboomgeneratie geleidelijk de leeftijd bereikt waarop de sterftekansen het grootst zijn.
Dit negatieve effect op de bevolkingsgroei wordt niet langer gecompenseerd door geboorten in de periode 2040-2060. Op lange termijn bedraagt het gemiddeld aantal kinderen per vrouw 1,72 (tegen 1,86 aan het eind van de jaren 2000) en wordt het natuurlijk saldo negatief.
Impact van alternatieve scenario's op de bevolking in België tot 2029
De onzekerheid over de demografische gevolgen van de oorlog in Oekraïne blijkt uit de analyse van bovenstaande scenario's. In het referentiescenario (Baseline) bedraagt de totale bevolking 11.923.449 inwoners in 2029. De bevolking zal in dit scenario een positieve groei kennen in 2024 (+27.880 inwoners). In het scenario waarin de overgrote meerderheid van de vluchtelingen uit Oekraïne België verlaat in 2024 (Ukr_low), is de bevolkingsgroei bijgevolg negatief in 2024 (-4 130 inwoners) en bedraagt de totale bevolking 11.896.313 inwoners in 2029. Het scenario dat uitgaat van een gezinshereniging van de Oekraïners in België (Ukr_high) leidt tot een sterk positieve bevolkingsgroei in 2024 (+57.091) en een bevolking van 11 948.620 in 2029.
De onzekerheid over de impact van de oorlog in Oekraïne op de bevolkingsgroei komt boven op de onzekerheid aangaande alle hypothesen over de toekomstige evolutie van het sterftecijfer, de vruchtbaarheid en de interne en internationale migratie op middellange en lange termijn. De scenario's ‘low’ en ‘high’ moeten dus niet worden geïnterpreteerd als minimum- of maximumgrenzen of als betrouwbaarheidsintervallen.
De scenario's houden overigens ook rekening met een actualisering van de hypothesen op middellange en lange termijn voor alle componenten van de demografische groei in België (sterfte, vruchtbaarheid, interne en internationale migratie).
In tegenstelling tot de twee andere gewesten stabiliseert de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich.
Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Volgens de projectie zal de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest licht blijven toenemen tot 2050 en nadien afnemen. De groei van het aantal inwoners tussen 2022 en 2070 grenst aan 0%. Het negatieve interne migratiesaldo (meer uitstroom uit het Brussels Gewest naar de twee andere gewesten dan instroom uit deze twee gewesten) wordt niet langer gecompenseerd door de bijdragen van de internationale migratie en het natuurlijk saldo. De gemiddelde jaarlijkse groei bedraagt 100 inwoners per jaar over de periode 2022-2070, tegenover 9 000 inwoners per jaar over de periode 1992-2021.
Vlaams Gewest - Volgens de projectie zal de bevolkingsgroei in het Vlaams Gewest stevig blijven. Het intern migratiesaldo wordt de belangrijkste factor van deze groei. De groei van het aantal inwoners tussen 2022 en 2070 bedraagt bijna 19%, met een gemiddelde jaarlijkse groei (27.000 inwoners per jaar) die iets lager ligt dan de afgelopen 30 jaar (30.000 inwoners per jaar). In 2070 zal Vlaanderen 8 miljoen inwoners tellen (tegen 6,7 miljoen op 1 januari 2022).
Waals Gewest - Het natuurlijk saldo van het Waals Gewest is al enkele jaren bijna nul. In de projectie is het saldo over de gehele periode 2022-2070 negatief: het aantal sterfgevallen is hoger dan het aantal geboorten. De demografische groei wordt hier dus afgeremd door deze component. De gemiddelde bevolkingstoename bedraagt 4.500 inwoners per jaar over de periode 2022-2070, tegenover 13.000 inwoners per jaar over de periode 1992-2021. In 2070 zal de bevolking 3,9 miljoen inwoners tellen, een stijging van 6% ten opzichte van 2022.
Spreiding van de bevolking over het Belgische grondgebied - In 2022 woont bijna 58% van de Belgische bevolking in het Vlaams Gewest, 32% in het Waals Gewest en 10,6% in het Brussels Gewest. Op basis van de huidige bevolkingsvooruitzichten bedraagt deze spreiding in 2070 respectievelijk 61%, 30 % en 9,4 %. Het Vlaams Gewest wint dus 3 procentpunt, ten koste van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (1 procentpunt) en het Waals Gewest (2 procentpunt).
Het Federaal Planbureau publiceert jaarlijks in samenwerking met Statbel demografische vooruitzichten (bevolking en huishoudens) voor België.
Bevolkingsvooruitzichten worden gebruikt in verschillende projecties van het FPB, met name de Economische begroting, de nationale en regionale economische vooruitzichten op middellange termijn en de budgettaire kosten van de vergrijzing en het armoederisico op lange termijn. Zij vormen ook de basis voor de langetermijn-vooruitzichten van de transportvraag en de energie-vooruitzichten.
Synthese van de demografische vooruitzichten 2022-2070 voor België en de gewesten 2022
2022 | 2030 | 2040 | 2050 | 2060 | 2070 | |
---|---|---|---|---|---|---|
België | ||||||
Bevolking | 11.584.008 | 11.961.425 | 12.336.219 | 12.621.225 | 12.823.832 | 13.083.603 |
Gemiddeld aantal kinderen per vrouw | 1,6 | 1,6 | 1,7 | 1,7 | 1,7 | 1,7 |
Levensverwachting bij de geboorte - mannen | 79,8 | 81,8 | 83,7 | 85,4 | 86,9 | 88,3 |
Levensverwachting bij de geboorte - vrouwen | 84,2 | 85,5 | 86,8 | 87,9 | 89,0 | 90,0 |
Brussels Hoofdstedelijk Gewest | ||||||
Bevolking | 1.222.637 | 1.232.805 | 1.241.863 | 1.243.376 | 1.235.546 | 1.229.053 |
Gemiddeld aantal kinderen per vrouw | 1,5 | 1,7 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 1,9 |
Levensverwachting bij de geboorte - mannen | 79,2 | 81,0 | 82,6 | 84,1 | 85,4 | 86,7 |
Levensverwachting bij de geboorte - vrouwen | 84,2 | 85,2 | 86,3 | 87,4 | 88,3 | 89,2 |
Vlaams Gewest | ||||||
Bevolking | 6.698.876 | 6.990.878 | 7.287.019 | 7.536.359 | 7.735.375 | 7.978.583 |
Gemiddeld aantal kinderen per vrouw | 1,6 | 1,6 | 1,7 | 1,7 | 1,7 | 1,7 |
Levensverwachting bij de geboorte - mannen | 81,0 | 82,9 | 84,9 | 86,6 | 88,1 | 89,5 |
Levensverwachting bij de geboorte - vrouwen | 85,0 | 86,4 | 87,7 | 88,9 | 90,0 | 91,0 |
Waals Gewest | ||||||
Bevolking | 3.662.495 | 3.737.742 | 3.807.337 | 3.841.490 | 3.852.911 | 3.875.967 |
Gemiddeld aantal kinderen per vrouw | 1,6 | 1,6 | 1,7 | 1,7 | 1,7 | 1,7 |
Levensverwachting bij de geboorte - mannen | 77,9 | 79,8 | 81,7 | 83,4 | 85,0 | 86,4 |
Levensverwachting bij de geboorte - vrouwen | 82,8 | 84,1 | 85,2 | 86,2 | 87,2 | 88,1 |
Bron : 1992-2022 : waarnemingen, Statbel; 2023-2071 : vooruitzichten FPB en Statbel |
België, gewesten en arrondissementen
- Particuliere huishoudens in België, op 1 januari 1992-2071
- Particuliere huishoudens per gewest, op 1 januari 1992-2071
- Particuliere huishoudens per arrondissement, op 1 januari 1992-2071
Beschikbare indicatoren
-
Gehuwde koppels zonder kind
-
Gehuwde koppels met kind(eren)
-
Ongehuwde samenwonende koppels zonder kind
-
Ongehuwde samenwonende koppels met kind(eren)
-
Eénpersoonshuishoudens
-
Eénoudergezinnen
-
Andere private huishoudenstypes
- Demografische indicatoren van België 1992-2070
- Demografische indicatoren per gewest 1992-2070
- Demografische indicatoren per provincie 1992-2070
- Demografische indicatoren van de Duitstalige Gemeenschap
- Demografische indicatoren per arrondissement 1992-2070
Beschikbare indicatoren
-
Gemiddeld aantal kinderen per vrouw
-
Levensverwachting bij de geboorte
-
Levensverwachting op 65 jaar
-
Gemiddelde leeftijd
-
Vervanging der actieven in % (18-24)/(55-66)
-
Veroudering der actieven in % (40-66)/(18-39)
-
Veroudering in % (67+)/(0-17)
-
Intensiteit veroudering in % (80+)/(67+)
-
Afhankelijkheid in % [(0-17)+(67+)]/(18-66)
-
Afhankelijkheid der ouderen in % (67+)/(18-66)
-
Personen op actieve leeftijd per oudere (18-66)/(67+)
-
Afhankelijkheid in % [(0-14)+(65+)]/(15-64)
-
Afhankelijkheid der ouderen in % (65+)/(15-64)
-
Personen op actieve leeftijd per oudere (15-64)/(65+)
- Bevolking van België per leeftijd, op 1 januari 1992-2071
- Bevolking per gewest en leeftijd, op 1 januari 1992-2071
- Bevolking van de Duitstalige Gemeenschap per leeftijd, op 1 januari 1992-2071
- Bevolking per provincie en leeftijd, op 1 januari 1992-2071
- Bevolking per arrondissement en leeftijd, op 1 januari 1992-2071
- Loop van de bevolking van België 1992-2070
- Loop van de bevolking per gewest 1992-2070
- Loop van de bevolking van de Duitstalige Gemeenschap
- Loop van de bevolking per provincie 1992-2070
- Loop van de bevolking per arrondissement 1992-2070
Beschikbare indicatoren
-
Bevolking op 1 januari
-
Natuurlijk saldo
-
Saldo interne migraties
-
Saldo externe migraties
-
Aangroei van de bevolking
-
Bevolking op 31 december
De gegevens uit het bestand zijn het resultaat van de vooruitzichten berekend volgens de methode beschreven in WP 18-09 over de prospectieve sterftequotiënten per geslacht en uniseks :
- de rekenbladen QxObs-{F,M,U} bevatten de observaties van de sterftequotiënten in verstreken jaren, voor de vrouwen (F), de mannen (M) en uniseks (U)
- de rekenbladen ExObs-{F,M,U} bevatten de geobserveerde transversale levensverwachtingen voor de vrouwen (F), de mannen (M) en uniseks (U)
- de twee volgende rekenbladen (QxCalc-F en QxCalc-M) bevatten naast de berekende alfa's en beta's, de geprojecteerde sterftequotiënten per geslacht voor 1991 tot en met 2060
- het KxCalc-blad bevat de verhouding mannen in de bevolking tussen 1991 en 2060, berekend volgens de methode beschreven onder punt 4.3 van WP 18-09
- het QxCalc-U-rekenblad bevat de resultaten van de uniseks vooruitzichten berekend volgens de proportionele methode
- de rekenbladen ExCalc-{F,M,U} bevatten de geprojecteerde transversale levensverwachtingen, voor de vrouwen (F), de mannen (M) en uniseks (U)
- de rekenbladen EGxCalc-{F,M,U} bevatten de geprojecteerde longitudinale levensverwachtingen, voor de vrouwen (F), de mannen (M) en uniseks (U)
(*) Nota : de waarden van de longitudinale levensverwachtingen van de versie van maart 2014 (bladen EGxCalc-{F,M,U}) werden vervangen.
Doel en korte beschrijving
Op geregelde tijdstippen worden bevolkingsvooruitzichten opgesteld om de diverse spelers in het sociale, economische en politieke veld van ons land de gelegenheid te geven kennis te verkrijgen over de mogelijke evolutie van de bevolking en van de componenten ervan. Die vooruitzichten berusten op een uitgebreide kennis van de huidige demografische situatie en op hypothesen over de componenten van de loop van de bevolking: sterfte, vruchtbaarheid, interne migratie en internationale migratie. De recentste beschikbare bevolkingsvooruitzichten zijn die van 2019-2070. Zij zijn het resultaat van een nauwe samenwerking tussen het Federaal Planbureau (FPB) en Statbel. Zij werden gepubliceerd in 2020 en volgden op de vooruitzichten 2018-2070. Zij gaan uit van de waarnemingen op 1 januari 2019 en werden uitgewerkt per arrondissement, leeftijd, geslacht en twee groepen nationaliteiten. Ze worden aangevuld met huishoudensprognoses en met het berekenen van prospectieve sterftequotiënten.
Populatie
Inwoners in België
Frequentie
Driejaarlijks.
Timing publicatie
Resultaten beschikbaar 14 maanden na de referentieperiode
Definities
Leeftijd : Leeftijd gemeten in verlopen jaren op 1 januari.
Nationaliteit : De resultaten van de vooruitzichten zijn uitgesplitst in personen van Belgische nationaliteit en personen van vreemde nationaliteit (op 1 januari van dat jaar).
Administratieve entiteit: De resultaten van de vooruitzichten worden opgesteld per regio, provincie en arrondissement.
Natuurlijk saldo: verschil tussen het aantal geboorten en het aantal overlijdens.
Migratiesaldo: verschil tussen het aantal immigraties en het aantal emigraties.