Wettelijke samenwoningen dalen met 3,6% in 2023
in België werden in 2023 36.990 wettelijke samenwoningen geregistreerd, een daling van 3,6% ten opzichte van het voorgaande jaar. Op dit vlak wordt een bepaalde gewestelijke homogeniteit waargenomen: -3,1% in het Waals Gewest, -3,2% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en -3,9% in het Vlaams Gewest.
De leeftijd waarop het eerste partnerschap wordt afgesloten, ligt steeds hoger. Wettelijk samenwonende personen die nooit getrouwd zijn geweest, hebben een gemiddelde leeftijd van 31,9 voor de eerste partner[1] en 30,1 jaar voor de tweede.
Het aantal stopzettingen van wettelijke samenwoningen bleef dan weer relatief stabiel: -0,4% op nationaal niveau, +2% in het Brussels Hoofdstedelijk gewest, -0,2% in Vlaanderen en -0,9% in Wallonië. De gemiddelde duur van de wettelijke samenwoningen die werden beëindigd, blijft stijgen en bedraagt 5,9 jaar. Wettelijke samenwoningen die overgaan in een huwelijk vertegenwoordigen in 2023 meer dan helft van de beëindigingen (56,5%). Dit fenomeen is meer uitgesproken in het Vlaams Gewest (61,1%) dan in Wallonië (49%) of Brussel (44,2%).
Wettelijk samenwonen was al mogelijk voor koppels van hetzelfde geslacht sinds de invoering ervan in 2000. Deze koppels waren goed voor 14,7% van de verklaringen van wettelijk samenwonen van niet-verwanten in 2000 en 6,4% in 2003. Op dit moment, en in de afgelopen 4 jaar, is dit aandeel gestabiliseerd op ongeveer 4%.
[1] De eerste partner is de man of de oudste persoon bij koppels van hetzelfde geslacht; de tweede partner is de vrouw of de jongste partner voor personen van hetzelfde geslacht.
Evolutie van het aantal verklaringen van wettelijke samenwoning per jaar en administratieve eenheid, sinds 2000
| Administratieve eenheid | Jaar | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 | 2023 | |
| België | 2.694 | 15.513 | 36.962 | 40.770 | 36.329 | 36.990 |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 121 | 1.594 | 2.957 | 3.125 | 2.790 | 3.037 |
| Vlaams Gewest | 2.040 | 7.569 | 21.928 | 23.335 | 21.457 | 22.281 |
| Waals gewest | 533 | 6.350 | 12.077 | 14.310 | 12.082 | 11.672 |
Evolutie van het aantal beëindigingen van wettelijk samenwonen per jaar en administratieve eenheid, sinds 2000
| Administratieve eenheid | Jaar | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 | 2023 | |
| België | 111 | 3.299 | 13.487 | 22.227 | 21.845 | 28.957 |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 5 | 271 | 909 | 1.340 | 1.283 | 1.610 |
| Vlaams Gewest | 83 | 1.909 | 7.779 | 13.326 | 13.285 | 17.313 |
| Waals gewest | 22 | 1.039 | 4.472 | 7.099 | 7.133 | 9.700 |
Statbel publiceert een statistiek over de verklaring van wettelijk samenwonen door gebruik te maken van het Rijksregister van de natuurlijke personen (RR). Overeenkomstig de wet van 23 november 1998 tot invoering van de wettelijke samenwoning (gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 12 januari 1999) hebben twee personen die samenwonen sinds 1 januari 2000 de mogelijkheid om het feit dat ze samenwonen officieel te bekrachtigen. Er is dus sprake van wettelijk samenwonen wanneer twee personen die samenwonen een verklaring in die zin afleggen aan hun gemeentebestuur, ongeacht hun geslacht en verwantschap. De voorwaarden voor het afleggen van deze verklaring zijn als volgt:
- juridisch bekwaam zijn om een contract te sluiten
- Niet getrouwd zijn
- Niet wettelijk samenwonen met een andere persoon
De ambtenaar van de burgerlijke stand is verplicht de naleving van de wettelijke voorwaarden te controleren en de verklaring in het RR te registreren.
In België betreft het wettelijk samenwonen a priori een situatie waarbij twee personen samenleven. We hebben echter enkele zeldzame gevallen van registratie van wettelijk samenwonen via consulaire posten in het buitenland kunnen opsporen.
De huidige statistiek wordt opgesteld door gebruik te maken van het informatietype "wettelijk samenwonen" (I.T. 123) van het RR. Het I.T. 123 registreert een reeks gegevens met betrekking tot het wettelijk samenwonen, waaronder de datum van de verklaring, de plaats van inschrijving van de verklaring (gemeente van verblijf), de aanwezigheid van een notariële overeenkomst (met de datum en plaats waar ze werd gesloten), de datum en de reden van beëindiging. Door deze informatie te koppelen aan andere I.T. in het RR kunnen we samenwonenden karakteriseren en tabellen opstellen op basis van geslacht, leeftijd, nationaliteit, enz. Een buitenlands persoon die illegaal op het grondgebied verblijft, kan legaal samenwonen op voorwaarde dat hij/zij, samen met de persoon met wie hij/zij samenwoont, een gemeenschappelijke hoofdverblijfplaats in België heeft. In deze statistiek nemen we echter geen gevallen op van twee personen die samenwonen en die ingeschreven zijn in het wachtregister. Om tot een coherente statistiek te komen, hebben we ook enkele zeldzame gevallen uitgesloten die een tegenstrijdigheid vertonen tussen de burgerlijke staat en de situatie van wettelijk samenwonen (duidelijk gehuwde (of gescheiden) personen op basis van een "redelijke" observatieperiode; gevallen die verband houden met een late - maar "redelijke" - registratie van echtscheidingen zijn dus in de statistieken opgenomen).