Door de globalisering van de economie wordt het aandeel van de groepen steeds groter. Het doel van deze tekst is om enkele basisstatistieken over hun gewicht in de Belgische economie te verstrekken.

Laten we eerst het begrip "ondernemingsgroep" definiëren : dit is een geheel van juridische eenheden (KBO-nummer^[1]) met directe of indirecte banden, die voornamelijk van financiële aard zijn (aandelenbezit of controle) maar ook vaak van organisatorische (beheer, strategieën, enz.) en economische (samenvoeging van middelen).

Een Europees initiatief heeft het mogelijk gemaakt een register van multinationale groepen op te zetten. De hiernavolgende cijfers zijn afkomstig uit dit register, dat het European Group Register (EGR)^[2] wordt genoemd.

Het EGR is het statistisch register van multinationale groepen met ten minste één juridische eenheid in ten minste twee EU-landen. Het is opgericht voor uitsluitend statistische doeleinden, met name de coördinatie van de steekproefkaders in het Europees Statistisch Systeem (ESS). Dit om statistieken van hoge kwaliteit over de activiteiten van het bedrijfsleven in de wereld te produceren, zoals de statistiek van de buitenlandse filialen (FATS^[3]) en de statistiek van de directe buitenlandse investeringen (FDI^[4]). Voor informatie over eenheden die in de EU-lidstaten en de EVA^[5] -landen zijn gevestigd, maakt het EGR gebruik van gegevens uit de respectieve nationale statistische ondernemingsregisters, terwijl commerciële private bronnen worden gebruikt om eenheden buiten de EU en de EVA-landen te bestrijken.

In het verdere verloop van deze analyse presenteren we de resultaten uitgesplitst naar het begrip "groepen met beslissingshoofden". Om dit begrip te verduidelijken, maken we binnen een groep het onderscheid tussen:

• de "overkoepelende"-eenheid, dat wil zeggen de juridische eenheid die niet direct of indirect door een andere juridische eenheid wordt gecontroleerd (zie onderstaand schema).
• de eenheid die het economisch beleid bepaalt (d.i. met de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid)

Wij zijn van mening dat de nationaliteit van een groep de nationaliteit is van de besluitvormende eenheid: het doel is te voorkomen dat groepen te systematisch worden gelokaliseerd in landen waar alleen hun financiële holdings gevestigd zijn. Zo zal een groep waarvan de ultieme beslissingsbevoegdheid in België ligt en de "overkoepelende" eenheid in Luxemburg, als een Belgische groep (d.i. met een Belgisch beslissingshoofd) worden beschouwd.

Een onderliggend aandachtspunt : we hebben het hier uitsluitend over multinationale groepen in de zin dat de groep juridische eenheden heeft in ten minste twee landen van de Europese Unie. Bijgevolg worden louter binnenlandse groepen of groepen die uitsluitend in Europa aanwezig zijn door hun aanwezigheid in België (bv. een Belgisch-Amerikaanse groep) hier niet bestudeerd.

De hier gepresenteerde resultaten zijn gebaseerd op nieuwe gegevensbronnen en methoden. Aangezien deze statistieken nog niet tot volle wasdom zijn gekomen in termen van harmonisatie, dekking of methodologie, worden ze "experimentele statistieken" genoemd.

Het register bevindt zich momenteel in de "jeugd"-fase, zoals blijkt uit de verandering van het aantal groepen en dochterondernemingen in de jaren 2014 tot 2017. De dekking in de databank, in termen van groepen, is tussen 2014 en 2015 met 70% toegenomen (wat aanzienlijk is) en tussen 2015 en 2016 opnieuw met bijna 25%. De cijfers tussen 2016 en 2017 lijken zich te stabiliseren, aangezien het aantal groepen slechts met 4% is toegenomen. De dekking van de groepen lijkt zich dan ook te stabiliseren. Wat de dochterondernemingen betreft, is er - voorlopig - een regelmatige jaarlijkse groei van 15% tussen 2014 en 2017 waargenomen. De kennis over dochterondernemingen blijft toenemen maar heeft zich nog niet volledig gestabiliseerd.

De volgende tabel toont het gewicht van de multinationale groepen in België.

Het is duidelijk dat in België het gewicht van multinationale groepen aanzienlijk is : zelfs als minder dan 2% van de juridische eenheden tot dergelijke structuren behoren, zijn ze toch goed voor meer dan 1 op 4 banen.

Hieronder vindt u de cijfers voor de groepen waarvan het beslissingshoofd in België is.

Uit een vergelijking van de twee tabellen blijkt dat de in België aanwezige groepen overwegend in Belgische handen zijn, dat het aandeel in het aantal filialen vergelijkbaar blijft, maar dat de groepen die in Belgische handen zijn slechts 40% van de tewerkstelling van de in België aanwezige groepen vertegenwoordigen.

Inhoudstafel

• Nationaliteit van de groepen die in België actief zijn
• Geografische spreiding van de dochterondernemingen van de belangrijkste Belgische groepen
• Belangrijkste activiteiten-secties waarin de groepen actief zijn
  • Aantal
  • Arbeid in loondienst
• Complexiteit van de groepen met Belgisch beslissingshoofd
  • Geografisch
  • Economisch
• Conclusie

Nationaliteit van de groepen die in België actief zijn

Onder de multinationale groepen die in België actief zijn, zijn de groepen met Belgische beslissingshoofd goed voor meer dan de helft, de rest is als volgt verdeeld.

Van de niet-Belgische groepen die in België aanwezig zijn is het aandeel van groepen met een Frans beslissingshoofd het grootst.

Opmerking: Zoals in de inleiding is opgemerkt, zijn deze statistieken experimenteel. De cijfers voor Frankrijk in 2014 en voor Duitsland voor 2014-2015 moeten met grote voorzichtigheid worden gehanteerd.

Geografische spreiding van de dochterondernemingen van de belangrijkste Belgische groepen

Voor multinationale groepen waarvan het beslissingscentrum in België is gevestigd, vertegenwoordigen de Belgische dochterondernemingen ongeveer 40% van het totale aantal dochterondernemingen. Buurlanden als Frankrijk, Nederland en Duitsland zijn logischerwijs de landen waar onze groepen het meest zijn gevestigd. U vindt in de grafiek de meerjarige evolutie van de verdeling tussen de belangrijkste landen.

De verdeling van de nationaliteiten van onze dochterondernemingen naar tewerkstelling vertoont een ander beeld. Zo is Nederland, waar gemiddeld 11% van onze dochterondernemingen is gevestigd, slechts goed voor gemiddeld 4% van de werkgelegenheid bij onze dochterondernemingen wereldwijd. Verder zien we China op de vijfde plaats, gevolgd door bepaalde Oost-Europese landen.

Opmerking: bij de tewerkstelling van onze dochterondernemingen in China voor het jaar 2016 plaatsen wij het nodige voorbehoud, aangezien de tewerkstelling wordt verzorgd door een privé-bron die wij niet controleren. We kunnen ook een daling vaststellen voor Frankrijk voor het jaar 2015, dit is hoogstwaarschijnlijk een gevolg van de rijping van het gegevensverwerkingsproces en op geen enkele manier een economische realiteit.

Een andere manier om de aanwezigheid van onze groepen in andere landen te presenteren is het overwegen van de omvang. In de onderstaande grafiek hebben we de werkgelegenheidsklasse ( [0;10[ - [10;50[ of [50 en meer[ ) van elke dochteronderneming bepaald. Deze informatie stelt ons in staat om het profiel van de vestigingen van onze groepen in andere landen te specificeren. Er dient te worden opgemerkt dat er enige instabiliteit is (tussen de periodes 2014-2015 en 2016-2017) met betrekking tot de cijfers voor de Amerikaanse dochterondernemingen. Deze schommelingen kunnen worden verklaard door de bron van de informatie, die een particuliere bron is die niet kan worden gecontroleerd. De sterke stijging die voor Duitsland in 2017 is waargenomen, illustreert het "experimentele" karakter van deze statistieken. Er moeten dan ook nog verbeteringen worden aangebracht om deze cijfers te stabiliseren.

Uit deze grafiek blijkt dat de vestigingen van de Belgische groepen meestal klein zijn en dat de juridische eenheden in de Oost-Europese landen (Tsjechië, Polen en Roemenië) meestal groter zijn dan die in België of Frankrijk.

Dezelfde opmerkingen over de kwaliteit van de gegevens, met name wat betreft de cijfers voor de Verenigde Staten en China, moeten hier worden gemaakt.

Belangrijkste activiteiten-secties waarin de groepen actief zijn

Het groepsregister geeft ook informatie over de activiteiten die door de dochterondernemingen worden uitgevoerd. In de twee onderstaande grafieken geven we een uitsplitsing van de belangrijkste activiteiten zowel in termen van aantal dochterondernemingen als van werkgelegenheid.

Hier moet het begrip activiteiten-sectie worden opgevat als een onderdeel (sectie) gekend in de Nace-nomenclatuur (bron https://statbel.fgov.be/nl/over-statbel/methodologie/classificaties/nac…). Dit zijn de belangrijkste aggregaten van de economische activiteit, er zijn er 21 in de nomenclatuur van 2008 (o.a. de secties bouw, industrie, horeca, ...).

De cijfers hebben alleen betrekking op de jaren 2016-2017, omdat veel dochtermaatschappijen in de voorgaande jaren nog niet actief waren.

Aantal

Arbeid in loondienst

Een gezamenlijke analyse van de 2 voorgaande grafieken laat zien dat :

• de productie-industrie is de belangrijkste activiteiten-sectie (in termen van werkgelegenheid) van de groepen met een Belgisch beslissingshoofd
• de afdeling "handel en reparatie van motorvoertuigen" neemt de eerste plaats in wat het aantal actoren (juridische eenheden) betreft, maar het gewicht ervan in termen van werkgelegenheid is lager. Hetzelfde geldt voor de afdeling "vrije beroepen, gespecialiseerde, wetenschappelijke en technische activiteiten" en in het bijzonder voor de afdeling "vastgoedactiviteiten".

De hier bestudeerde tewerkstelling betreft enkel in loontrekkende.

Complexiteit van de groepen met een Belgisch beslissingshoofd

In dit deel gaan we in op het begrip complexiteit van de groepen. Hiervoor zijn twee criteria ontwikkeld:

• de geografische complexiteit stelt ons in staat om de geografische spreiding te overzien.
• de economische complexiteit maakt het mogelijk om te zien of de groepen actief zijn in één bepaalde activiteitssectie of eerder in meerdere secties tegelijk.

Geografisch

We hebben de groepen in drie klassen opgedeeld:

• lage complexiteit : als het in niet meer dan 2 landen aanwezig is (d.w.z. België en een ander Europees land)
• matig complex : als het aanwezig is in 3 tot 5 landen (waaronder België en minstens één ander Europees land)
• zeer complex : als het in 6 of meer landen aanwezig is (waaronder België en minstens één ander Europees land).

Met andere woorden, de rangschikking is gebaseerd op de geografische reikwijdte, d.w.z. België en ten minste één ander Europees land. Deze drempels zijn gekozen om in overeenstemming te zijn met de Europese drempels die door Eurostat^[6] worden gebruikt.

Over de twee jaren 2016 en 2017 zijn de cijfers voor de groepen met Belgisch hoofd stabiel: 5% is aanwezig in meer dan 6 landen, de meerderheid (78%) is slechts in 2 landen (België en slechts één ander land, dat ook Europees is). Het blijkt dat de groepen met Belgisch hoofd geografisch veel minder verspreid zijn dan de groepen die in België als geheel aanwezig zijn.

Als we naar dit laatste kijken, zijn er meer groepen in meer dan 6 landen aanwezig dan in 3 tot 5 landen. Dit toont een facet van de globalisering in ons land.

Economisch

Ook de economische complexiteit verdient aandacht. Om deze complexiteit te begrijpen, hebben we de groepen als volgt ingedeeld:

• mono-actieve groep : als een sectie meer dan 80% van de totale werkgelegenheid van de groep vertegenwoordigt
• bi-actieve groep : als twee secties samen meer dan 90% van de totale werkgelegenheid vertegenwoordigen
• multi-actieve groep : de andere gevallen.

Het is duidelijk dat de meerderheid van de groepen slechts in één sectie actief is.

Conclusie

Bij wijze van conclusie, het doel van deze statistieken is om een beeld te geven van de groepen die actief zijn in België, afhankelijk van het feit of ze al dan niet vanuit België gestuurd zijn. De groepen zijn goed voor bijna 25% van de Belgische werkgelegenheid. De Belgische eenheden die vanuit België worden beheerd, zijn voornamelijk gevestigd in de buurlanden en de Belgische eenheden die door buitenlandse entiteiten worden gecontroleerd, worden symmetrisch vanuit de buurlanden gecontroleerd. In termen van activiteit is het de verwerkende industrie die veruit het meest vertegenwoordigd is.

Er weze aan herinnerd dat het hier gaat om experimentele statistieken, en soms zijn er ook enkele lacunes vanwege de relatieve nieuwheid van de gegevens, maar ook vanwege de complexiteit van de compilatie ervan.

Jaarlijks zal een update worden voorgesteld.

---

^[1] KBO-nummer

^[2] EGR

^[3] Foreign Affiliates Trade Statistics

^[4] Foreign Direct Investment

^[5] Europese Vrijhandelsassociatie

^[6] Eurostat