Januari 2022: jaarlijkse actualisering van de consumptieprijsindex (CPI) met referentiejaar 2013 = 100

De consumptieprijsindex (CPI) met referentiejaar 2013 = 100, die in gebruik genomen werd in januari 2014, is een kettingindex, die jaarlijks in januari geactualiseerd wordt. Door de jaarlijkse actualiseringen blijft de CPI representatief doorheen de tijd en wordt de gemeten inflatie niet vertekend, naarmate de index veroudert.

Voor de CPI met referentiejaar 2013= 100 is dit de achtste actualisering op rij. Bij een kettingindex is de keuze van het referentiejaar, dit is het jaar waarin het gemiddelde van de index gelijk is aan 100, zuiver mathematisch. Het huidige referentiejaar is 2013, wat erop neerkomt dat het gemiddelde van de indexcijfers op alle niveaus dan ook 100 is voor dat jaar.

De representativiteit en de kwaliteit van de index worden bij een kettingindex doorheen de tijd gegarandeerd, onder andere door het actueel houden van de productenkorf, het verder verfijnen van berekeningsmethoden, het integreren van nieuwe prijzenbronnen en het representatief houden van het winkelstaal.

Hier volgt een overzicht van de wijzigingen voor 2022. De Indexcommissie, samengesteld uit academici en vertegenwoordigers van de sociale partners, heeft daarover een unaniem positief advies gegeven aan de Minister van Economie. De Minister volgt dit advies en de aanpassingen worden bijgevolg door Statbel geïmplementeerd in de consumptieprijsindex van januari 2022.

De aanpassingen aan de CPI in 2022

1. Gebruik van scannerdata voor consumentenelektronica en grote elektrische huishoudelijke apparaten

Sinds 2015 is Statbel gestart met de geleidelijke integratie van scannerdata en webscraping (zogenaamde big data) als gegevensbronnen bij de CPI-berekening. Door het gebruik van scannerdata (kassascangegevens) en webscraping (automatisch gegevens van webpagina’s afhalen) wordt de nauwkeurigheid van de CPI verbeterd. Hierdoor moet immers het prijsindexcijfer voor een productgroep niet meer gebaseerd worden op een relatief beperkt staal van producten, maar kan men de prijzen verwerken van een veelvoud van verkochte items. Deze werkwijze leidt tot een indexcijfer dat nauwer aansluit bij het werkelijk consumptiegedrag. Bovendien kon door deze aanpak tijdens de coronacrisis de tijdige en correcte indexberekening steeds gegarandeerd worden.

Tot nu toe werden scannerdata van grootwarenhuisketens vooral gebruikt bij de berekening van voeding en dranken, huishoudproducten, producten voor lichaamsverzorging, … Webscraping wordt momenteel vooral gebruikt voor het capteren van prijzen voor kleding, schoeisel, hotelkamers, studentenkamers, tweedehandswagens, …

Vanaf 2022 worden scannerdata bij de indexberekening gebruikt voor consumentenelektronica en grote elektrische huishoudelijke apparaten. Het betreft data die afkomstig zijn van grote ketens (zowel online als offline) en van zelfstandige winkels. Via die scannerdata worden wekelijkse verkoopgegevens samen met alle productkarakteristieken binnengehaald.

Het gaat over volgende 10 segmenten:

• consumentenelektronica: laptops, tablets, smartphones en televisies;
• grote elektrische huishoudelijke apparaten: wasmachines, droogkasten, koelkasten, diepvriezers, kookplaten en vaatwassers.

De 10 segmenten zijn samen goed voor een gewichtsaandeel van 10.20‰ van de indexkorf.

Het betreft segmenten die niet gemakkelijk “klassiek” te meten zijn, om volgende redenen:

• groot verloop van producten (moeilijk om hetzelfde product doorheen de tijd te meten);
• producten komen op de markt tegen een hoge prijs en verlaten deze tegen een lage prijs;
• producten die op de markt komen hebben andere karakteristieken t.o.v. producten die de markt verlaten.

Om deze elementen correct te kunnen verwerken bij de indexberekening, dient een onderscheid gemaakt te worden tussen de zuivere prijsevolutie en de prijsevolutie ten gevolge van andere elementen, zoals kwaliteitswijzigingen. Dit gebeurt aan de hand van de productkarakteristieken.

In 2022 worden voor 33,2% van het gewicht van de indexkorf prijzen gevolgd via scannerdata en webscraping.

2. Gewichtenschema 2022

Het ‘normale’ consumptiepatroon werd in 2020 en 2021 ernstig vertekend door de coronapandemie. Het is belangrijk dat de CPI de prijsontwikkeling zo goed mogelijk blijft meten tijdens en na de pandemie. Om dat te doen, kon men zich dus niet baseren op gewichten die bepaald zouden zijn op basis van het huishoudbudgetonderzoek (HBO) van 2020 waarin allerlei uitgaven veel lager lagen dan in “normale” jaren.

Vermits met een kettingindex gewerkt wordt, waarbij de prijzen van de 12 maanden van het lopende jaar telkens vergeleken worden met december van het voorgaande jaar, moet het wegingsschema jaarlijks aangepast worden aan de hand van de prijsevolutie tussen het jaar waarin de waarden uitgedrukt zijn, naar hetzelfde jaar als de referentiemaand. Deze procedure staat in de vakliteratuur beschreven als de 'price update' van de gewichten.

Concreet werd daarom het gewichtenschema van 2022, net zoals dat van 2020 en 2021, ook gebaseerd op het HBO van 2018. De gewichten op basis van het HBO van 2018 werden dus geactualiseerd naar december 2021 op basis van de prijsevolutie van elke productgroep, gezien december 2021 de nieuwe referentiemaand is voor de kettingindex in 2022.

In onderstaande tabel worden de nieuwe gewichten van 2022 vergeleken met die van 2021. De sterke verschuivingen voor de 12 hoofdgroepen van de indexkorf worden veroorzaakt door de gestegen energieprijzen (vervat in groep 4 en groep 7). Het relatief aandeel van energie in de indexkorf gaat van 84,71‰ naar 98,75‰; een toename met 16,6%. Binnen energie stijgt het gewicht van aardgas met 35%, huisbrandolie met 29%, elektriciteit met 12% en motorbrandstoffen met 11%. De sterke toename van het aandeel van energie, en dus ook van groep 4 en groep 7, heeft tot gevolg dat de relatieve gewichten van de andere productgroepen in de indexkorf dalen. Eén uitzondering daarop is de groep 2 ‘alcoholische dranken en tabak’, waarvan het gewicht licht toeneemt. Dat is toe te schrijven aan de relatief sterke prijsstijgingen in 2021voor die producten, ten gevolge van hogere accijnzen.

Evolutie van de gewichten van de indexkorf van 2021 naar 2022