Inleiding

Er bestaan momenteel zeer gedetailleerde jaarcijfers voor btw-plichtigen, die gebaseerd zijn op de juridische eenheden (maatschappelijk adres). Uit de kubussen die op Statbel worden gepubliceerd, kunnen de resultaten worden uitgesplitst voor verschillende administratieve entiteiten tot op gemeentelijk niveau, per sector van economische activiteit, per tewerkstellingsklasse en per rechtsvorm. Deze cijfers worden vaak gevraagd door gebruikers die een idee willen hebben van het aantal ondernemingen voor verschillende sectoren van economische activiteit.

Ze kunnen echter een vertekend beeld geven van de werkelijkheid, omdat ze enkel rekening houden met de juridische eenheden, terwijl voor sommige ondernemingen meerdere vestigingen verbonden zijn met één juridische eenheid. Door de economische variabelen op vestigingsniveau te aggregeren, kan de nauwkeurigheid van de informatie worden vergroot. Een juridische eenheid in Brussel kan bijvoorbeeld een groot aantal vestigingen hebben met werknemers verspreid over het hele land. Aggregatie op het niveau van de juridische eenheid zal dus alle jobs rapporteren die verbonden zijn aan het Brussels Gewest, terwijl aggregatie op het niveau van de vestiging de verdeling van jobs over de drie gewesten nauwkeurig zal rapporteren. Dit voorbeeld illustreert de waarde van dit meer gedetailleerde aggregatieniveau.

Deze publicatie heeft betrekking op de vestigingen die verbonden zijn aan economisch actieve juridische eenheden (1,37 miljoen vestigingen, waarvan 21% met werknemers) in het vierde kwartaal van 2022 (voorbeelden van activiteitencriteria: werkgelegenheid of omzet). Daarnaast is deze publicatie gekoppeld aan open data met gegevens van 2015 tot 2022.

De hier gepresenteerde resultaten zijn gebaseerd op statistische processen die nog bepaalde aanpassingen kunnen ondergaan om de dekking of de consistentie te verbeteren. Daarom presenteren we ze hier in de vorm van ‘experimentele statistieken’.

Effect van aggregatieniveau

In dit eerste deel kijken we naar de verschillen in werk in loondienst per gewest en per activiteitensector, afhankelijk van of we kijken naar de juridische eenheid of de vestiging.

Ligging

De gewestelijke uitsplitsing van het werk in loondienst per aggregatieniveau wordt weergegeven in figuur 1. De linkerkant van de figuur toont de uitsplitsing volgens juridische eenheid en de rechterkant volgens vestiging. Het midden van de figuur toont de stromen tussen deze twee aggregatieniveaus. De analyse toont met name aan dat het werk in loondienst in het Brussels Gewest hoger is voor juridische eenheden dan voor vestigingen. De tegenovergestelde trend wordt waargenomen in het Vlaams en Waals Gewest. Dit verschil is te wijten aan juridische eenheden die in het Brussels Gewest gevestigd zijn, die vestigingen hebben die werk in loondienst genereren in de andere twee gewesten. 60% van deze overdracht was afkomstig van bedrijven in volgende vier sectoren: openbaar bestuur (O), administratieve en ondersteunende diensten (N), vervoer en opslag (H) en menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (Q).

Activiteitensector

Onderstaande figuur toont de verdeling van het werk in loondienst naar NACE-activiteitensectie voor de twee aggregatieniveaus. Het effect van het aggregatieniveau is vooral merkbaar voor openbaar bestuur (O), onderwijs (P) en de menselijke gezondheidszorg (Q). Rekening houdend met de activiteitensector van de juridische eenheid, neemt openbaar bestuur 13,1% van het totale werk in loondienst voor haar rekening, terwijl ze slechts 9,2% van het werk in loondienst in vestigingen vertegenwoordigt. Dat komt doordat een aantal juridische eenheden die betrekking hebben op de sector openbaar bestuur (O) vestigingen hebben in andere sectoren, zoals onderwijs (P) of menselijke gezondheidszorg (Q).

Vestigingen

Dit deel geeft een reeks statistieken, onderverdeeld volgens verschillende belangrijke variabelen, namelijk geografische locatie, sector van economische activiteit en de aard van de juridische eenheid van de moederonderneming. Deze statistieken bevatten specifieke gegevens over werk in loondienst en het totale aantal vestigingen. Wegens vertrouwelijkheidsredenen werden sommige gegevens geanonimiseerd, wat resulteerde in 667 banen in loondienst en 55 vestigingen waarvoor geen locatie, activiteitensector of eigenaar van de entiteit was gedefinieerd.

Type werknemers

Dit deel beschrijft de invloed van de activiteitensector, het gewest en het type werknemer op het geslacht van werknemers.

Geslacht van werknemers / activiteitensector

Van het totale aantal banen in loondienst op vestigingsniveau wordt 50,2% bekleed door mannen en 49,8% door vrouwen. De uitsplitsing van de banen in loondienst naar geslacht per activiteitensectie laat zien dat sommige sectoren overwegend mannelijk of vrouwelijk zijn. We zien sectoren met overwegend vrouwen in loondienst, zoals de menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (Q) en onderwijs (P). Daarentegen worden de banen in loondienst in de industrie, vervoer en opslag, bouwnijverheid en informatie- en communicatieactiviteiten voornamelijk door mannen ingevuld.

Opmerking: om het kort te houden, worden alleen de sectoren met meer dan 100.000 banen in loondienst weergegeven.

Tabel 1. Verdeling van tewerkstelling tussen mannen en vrouwen voor de belangrijkste NACE-secties

Type werknemers volgens locatie

Op nationaal niveau, worden 50,2% van de banen in loondienst ingenomen door mannen en 49,8% door vrouwen. Vergeleken met het nationale gemiddelde zijn er meer vrouwelijke banen in loondienst in Brussel en Wallonië, terwijl er minder zijn in Vlaanderen.

Type arbeidsstatuut

Deze sectie geeft een uitsplitsing van het type arbeidsstatuut (arbeider, bediende of ambtenaar) per locatie en activiteit^[1].

Ligging

De gewestelijke verdeling van de verschillende soorten statuten wordt weergegeven in de onderstaande tabel.

De relatieve verdelingen tonen een hogere concentratie van ambtenaren in Brussel en Wallonië, een lagere aanwezigheid van arbeiders in Brussel en een hoger aandeel van bedienden in Brussel. Deze waarnemingen benadrukken de verschillen in de verdeling van de arbeidsstatuten tussen de gewesten, wat kan worden verklaard door de aard van de activiteiten die in de verschillende gewesten worden uitgevoerd.

Tabel 2. Gewestelijke verdeling van de verschillende soorten arbeidsstatuten

Activiteit

Op nationaal niveau vertegenwoordigen arbeiders, bedienden en ambtenaren respectievelijk 33%, 54% en 13% van de werknemers.

De verdeling van het type banen in loondienst naar NACE-sectie wordt hieronder weergegeven. We zien dat ambtenaren vooral te vinden zijn in het openbaar bestuur (O) en onderwijs (P). Arbeiders zijn sterk vertegenwoordigd in de industrie (C), de dienstensector (N), de bouwnijverheid (F), vervoer en opslag (H) en het verschaffen van accommodatie en maaltijden (I). Bedienden zijn vertegenwoordigd in de meeste sectoren, en dan voornamelijk in de vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (M), informatie en communicatie (J) en financiële activiteiten en verzekeringen (K), waar ze meer dan 90% van het personeelsbestand uitmaken. Daarentegen zijn ze ondervertegenwoordigd in de sectoren verschaffen van accommodatie en maaltijden (I) en bouwnijverheid (F).

Correlatie bedrijf/ligging

Op nationaal niveau vertegenwoordigen het Brussels, Vlaams en Waals Gewest, respectievelijk 15,3%, 58,3% en 26,4% van de werknemers.

De tabel hieronder toont het relatieve belang van elke activiteitensectie in termen van de banen in loondienst per gewest. Daarin zien we dat de aanwezigheid van secties in de bouwnijverheid (F) en industrie (C) lager is in het Brussels Gewest dan in de andere gewesten. Openbaar bestuur (O), informatie en communicatie (J), vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (M) en financiële activiteiten (K) zijn daarentegen belangrijker in Brussel dan in het Vlaams en Waals Gewest.

Behorend tot een groep

Een juridische eenheid kan verbonden zijn met andere juridische eenheden, voornamelijk financiële (aandelenbezit of zeggenschap) of organisatorische (management, strategieën, enz.). Wanneer verschillende juridische eenheden met elkaar verbonden zijn, vormen ze een groep. Het is daarom interessant om te zien in welke sectoren groepen van juridische eenheden vooral actief zijn. Binnen deze analyse zijn niet-marktgerichte juridische eenheden (voornamelijk uit de openbare sector) verwijderd om ons te richten op de economische spelers. Op nationaal niveau is 43% van de banen in loondienst gekoppeld aan onafhankelijke juridische eenheden en is 57% van de banen in loondienst gekoppeld aan juridische eenheden die deel uitmaken van een groep. De sectoren menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (Q) en verschaffen van accommodatie en maaltijden (I) hebben weinig banen in loondienst die behoren tot groepen. De sectoren handel; reparatie van motorvoertuigen en motorfietsen (G), industrie (C), administratieve en ondersteunende diensten (N), vervoer en opslag (H) en informatie- en communicatie (J) daarentegen, zijn sterk vertegenwoordigd in de groep.

In de onderstaande tabel wordt de verdeling van banen in loondienst weergegeven in vestigingen die verbonden zijn met juridische eenheden die al of niet marktgericht zijn, per economische sector^[2] Een marktgerichte juridische eenheid wordt gedefinieerd als een eenheid waarvan de productie grotendeels of volledig wordt verhandeld.

We zien dat twee activiteitensectoren een zeer lage blootstelling aan de markt hebben: openbaar bestuur (O) en onderwijs (P). In mindere mate heeft de sector menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (Q) een aanzienlijk niet-marktgericht deel (+/- 20%). Deze sectoren nemen het gros van de activiteiten met betrekking tot de openbare dienstverlening voor hun rekening. De andere sectoren zijn grotendeels marktgericht.

Type eenheid (natuurlijke persoon/rechtspersoon)

Op nationaal niveau vertegenwoordigen de natuurlijke personen en rechtspersonen respectievelijk 33,8% en 66,2% van de vestigingen. De uitsplitsing naar sector laat zien dat de menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (Q), openbaar bestuur (O) en financiële activiteiten en verzekeringen (K) een zeer hoog percentage vestigingen hebben die verbonden zijn aan rechtspersonen. In de landbouw-, bosbouw- en visserijsector (A) daarentegen zijn de meeste vestigingen gekoppeld aan natuurlijke personen.

Tabel 3. Aantal vestigingen naargelang type entiteit

^[1] Het aantal ambtenaren komt overeen met de werknemers van de overheid die de status van ambtenaar hebben. Er zijn ook werknemers binnen de overheidsdienst met een bedienden- of arbeidersstatuut.

^[2]https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Market_producer. Het onderscheid tussen marktgerichte en niet-marktgerichte eenheden wordt gemaakt aan de hand van de institutionele sector (bijv. financiële bedrijven, niet-financiële bedrijven, overheden).