Januari 2024: jaarlijkse actualisering van de consumptieprijsindex (CPI) met referentiejaar 2013 = 100
De consumptieprijsindex (CPI) met referentiejaar 2013 = 100, die in gebruik genomen werd in januari 2014, is een kettingindex, die jaarlijks in januari geactualiseerd wordt. Door de jaarlijkse actualiseringen blijft de CPI representatief doorheen de tijd en wordt de gemeten inflatie niet vertekend, naarmate de index veroudert.
Voor de CPI met referentiejaar 2013 = 100 is dit de tiende actualisering op rij. Bij een kettingindex is de keuze van het referentiejaar, dit is het jaar waarin het gemiddelde van de index gelijk is aan 100, zuiver mathematisch. Het huidige referentiejaar is 2013, wat erop neerkomt dat het gemiddelde van de indexcijfers op alle niveaus dan ook 100 is voor dat jaar.
De representativiteit en de kwaliteit van de index worden bij een kettingindex doorheen de tijd gegarandeerd, onder andere door het actueel houden van de productenkorf, het verder verfijnen van berekeningsmethoden, het integreren van nieuwe prijzenbronnen en het representatief houden van het winkelstaal.
Hier volgt een overzicht van de wijzigingen voor 2024. De Indexcommissie, samengesteld uit academici en vertegenwoordigers van de sociale partners, heeft daarover een unaniem positief advies gegeven aan de Minister van Economie. De Minister volgt dit advies en de aanpassingen worden bijgevolg door Statbel geïmplementeerd in de consumptieprijsindex van januari 2024.
De aanpassingen aan de CPI in 2024
1. Verderzetting van het gebruik van scannerdata en webscraping
Sinds 2015 is Statbel gestart met de geleidelijke integratie van scannerdata en webscraping (zogenaamde big data) als gegevensbronnen bij de CPI-berekening. Door het gebruik van scannerdata (kassascangegevens) en webscraping (automatisch gegevens van webpagina’s afhalen) wordt de nauwkeurigheid van de CPI verbeterd. Hierdoor moet immers het prijsindexcijfer voor een productgroep niet meer gebaseerd worden op een relatief beperkt staal van producten, maar kan men de prijzen verwerken van een veelvoud van verkochte items met quasi volledige dekking van de productgroepen. Deze werkwijze leidt ook tot een indexcijfer dat nauwer aansluit bij het werkelijk consumptiegedrag.
Het gebruik van scannerdata en webscraping heeft ook tot gevolg dat de jaarlijkse toevoeging of schrapping van zogenaamde getuigen voor de betreffende groepen niet meer nodig is. Een voorbeeld: waar voorheen voor het damesschoeisel slechts 3 getuigen gevolgd werden, (lage schoenen, laarzen en tennisschoenen) wordt sinds 2021 via webscraping het hele gamma aan schoeisel gedekt (enkellaarzen, laarzen, bottines, wandelschoenen, sandalen, sneakers, pantoffels, …).
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de segmenten, samen met hun gewichtsaandeel in 2024, waarvoor de prijsevolutie gemeten wordt met scannerdata of webscraping. Dit komt op een totaal aandeel van afgerond 35% van het gewicht van de korf.
| COICOP | Big data in de CPI | Niv. | 2024 (‰) |
|---|---|---|---|
| 01 | Voeding en niet-alcoholische dranken | 1 | 189,56 |
| 02 | Alcoholische dranken en tabak | 1 | 24,36 |
| 05.3.1.1 | Diepvriezers en koelkasten | 4 | 2,26 |
| 05.3.1.2 | Wasmachines, droogkasten en vaatwasmachines | 4 | 2,89 |
| 05.3.1.3.01 | Kookplaat | 5 | 0,76 |
| 05.5.2.2 | Kleine toebehoren voor het huis en de tuin | 4 | 3,88 |
| 05.6.1 | Niet-duurzame huishoudartikelen | 3 | 8,96 |
| 06.1.2 | Andere farmaceutische producten | 3 | 1,46 |
| 08.2.0.2 | Mobiele telefoontoestellen | 4 | 1,92 |
| 09.1.1.2.01 | Televisie | 5 | 1,11 |
| 09.1.3.1 | Computers | 4 | 2,15 |
| 09.3.4.2 | Artikelen voor huisdieren | 4 | 9,48 |
| 09.5.4.1 | Papierartikelen | 4 | 0,79 |
| 09.5.4.9 | Materiaal om te schrijven en te tekenen | 4 | 1,60 |
| 12.1.3 | Andere app., art. en prod. voor lichaamsverzorging | 3 | 13,21 |
| Totaal scannerdata | 264,39 | ||
| 03.1.2.1 | Herenkleding | 4 | 13,68 |
| 03.1.2.2 | Dameskleding | 4 | 22,31 |
| 03.1.2.3 | Baby- en kinderkleding | 4 | 6,57 |
| 03.2.1.1 | Herenschoenen | 4 | 2,92 |
| 03.2.1.2 | Damesschoenen | 4 | 5,76 |
| 03.2.1.3 | Kinder- en babyschoenen | 4 | 2,03 |
| 04.1.2.1.01 | Huur van een studentenkot | 5 | 4,32 |
| 07.1.1.2 | Tweedehands auto's | 4 | 16,49 |
| 07.3.1.1.11 | Treinreis naar buitenland | 5 | 0,48 |
| 09.1.4.1.01 | Blu-ray disc | 5 | 0,33 |
| 09.1.4.1.02 | DVD (muziek of film) | 5 | 0,33 |
| 09.3.1.1.02 | Videospel voor console | 5 | 0,45 |
| 09.6.0.1.01 | Weekend in de Ardennen | 5 | 2,15 |
| 09.6.0.1.02 | Weekend aan zee | 5 | |
| 11.2.0.1.01 | Hotelkamer | 5 | 10,20 |
| 12.3.2.9.02 | Zonnebril | 5 | 0,44 |
| Totaal webscraping | 88,45 | ||
| Totaal scannerdata en webscraping | 352,84 | ||
| Aandeel big data in CPI (o.b.v. gewicht) | 35% | ||
Vanaf januari 2024 worden de klassieke prijsopnames in de groep 06.1.2 Andere farmaceutische producten (pleisters, icepacks, koortsthermometers, condooms, …) aangevuld met scannerdata.
2. Nieuwe productgroep in de korf
Vooreerst dient opgemerkt te worden dat het begrip ‘getuige’ door het gebruik van scannerdata en webscraping achterhaald is. Voor de betreffende productgroepen wordt nu immers nagenoeg het hele aanbod gecapteerd, waardoor het ‘staal’ op die manier haar representativiteit behoudt. Immers in plaats van de klassieke getuigen, worden nu productsegmenten gevolgd die een veelvoud van de vroegere getuigen bevatten.
Vanaf 2024 wordt een extra groep 01.1.8.6 Suikervervangers toegevoegd aan rubriek 01.1.8 Suiker, jam, honing, chocolade en snoepgoed. Deze rubriek bestond voorheen uit 5 subgroepen.
- 01.1.8 Suiker, jam, honing, chocolade en snoepgoed
- 01.1.8.1 Suiker
- 01.1.8.2 Confituur, marmelade en honing
- 01.1.8.3 Chocolade
- 01.1.8.4 Snoepgoed
- 01.1.8.5 Roomijs en sorbets
- 01.1.8.6 Suikervervangers
3. Geneesmiddelen: aanpassing van de berekeningsmethodologie
Wat de geneesmiddelen of farmaceutische specialiteiten betreft, wordt de berekeningsmethodologie licht aangepast: het volledige staal van alle medicamenten wordt vanaf 2024 immers jaarlijks geactualiseerd in plaats van enkel dit van de (gedeeltelijk) terugbetaalbare geneesmiddelen.
Het staal van vergoedbare farmaceutische specialiteiten werd reeds jaarlijks in januari geactualiseerd aan de hand van de RIZIV-databank. Voor de geneesmiddelen zonder RIZIV-tussenkomst was echter tot voor kort geen geschikte databank beschikbaar. Bijgevolg werden voor de niet-terugbetaalbare geneesmiddelen slechts vervangingen doorgevoerd indien een geneesmiddel van de markt verdween. Voor de niet-terugbetaalbare geneesmiddelen zijn recent gegevens beschikbaar via de databank ‘MediPrices’ die door de FOD Economie beheerd wordt. Daardoor kan vanaf nu jaarlijks het gehele staal van 200 geneesmiddelen geactualiseerd worden.
4. Gewichtenschema 2024
Het vorige gewichtenschema was sinds 2020 gebaseerd op het huishoudbudgetonderzoek van 2018. Vanaf 2024 wordt gebruik gemaakt van het huishoudbudgetonderzoek van 2022, waarvan de resultaten vorig jaar in september gepubliceerd werden.
Daar met een kettingindex gewerkt wordt, waarbij de prijzen van de 12 maanden van het lopende jaar telkens vergeleken worden met december van het voorgaande jaar, moet het wegingsschema jaarlijks aangepast worden naar het jaar van de referentiemaand. Dat gebeurt door middel van de prijsevolutie met het jaar waarin de waarden zijn uitgedrukt. Deze procedure staat in de vakliteratuur beschreven als de 'price update' van de gewichten.
De gewichten op basis van het HBO van 2022 werden dus geactualiseerd naar december 2023 op basis van de prijsevolutie van elke productgroep, gezien december 2023 de nieuwe referentiemaand is voor de kettingindex in 2024.
In onderstaande tabel worden de nieuwe gewichten van 2024 vergeleken met die van 2023. De sterke verschuivingen voor de 12 hoofdgroepen van de indexkorf worden veroorzaakt door de gedaalde energieprijzen (vervat in groep 4 en groep 7), die resulteren in een stijging van het relatieve gewicht van de andere groepen. Het relatief aandeel van energie in de indexkorf gaat van 13,52% naar 7,87%; een afname met 42%.
Evolutie van de gewichten van de indexkorf van 2023 naar 2024
| Hoofdgroep | Weging 2023 (‰) | Weging 2024 (‰) | Evolutie (pt) |
|---|---|---|---|
| 1. Voeding en alcoholvrije dranken | 176.28 | 189.56 | 13.28 |
| 2. Alcoholische dranken en tabak | 24.31 | 24.36 | 0.05 |
| 3. Kleding en schoeisel | 54.12 | 55.77 | 1.65 |
| 4. Huisvesting, water, elektriciteit, gas en andere brandstoffen | 206.06 | 148.75 | -57.31 |
| 5. Meubelen, huishoudelijke apparaten en normaal onderhoud van de woning | 56.35 | 61.51 | 5.16 |
| 6. Gezondheid | 35.58 | 43.50 | 7.92 |
| 7. Vervoer | 160.11 | 149.99 | -10.12 |
| 8. Communicatie | 34.33 | 35.76 | 1.43 |
| 9. Recreatie en cultuur | 86.11 | 99.65 | 13.54 |
| 10. Onderwijs | 8.45 | 9.11 | 0.66 |
| 11. Hotels, restaurants en cafés | 75.82 | 101.04 | 25.22 |
| 12. Diverse goederen en diensten | 82.48 | 81.01 | -1.47 |