Januari 2021: jaarlijkse actualisering van de consumptieprijsindex (CPI)

Consumptieprijzen
Januari 2021: jaarlijkse actualisering van de consumptieprijsindex (CPI)

Januari 2021: jaarlijkse actualisering van de consumptieprijsindex (CPI) met referentiejaar 2013 = 100

De consumptieprijsindex (CPI) met referentiejaar 2013 = 100, die in gebruik genomen werd in januari 2014, is een kettingindex, die jaarlijks in januari geactualiseerd wordt. Door de jaarlijkse actualiseringen blijft de CPI representatief doorheen de tijd en wordt de gemeten inflatie niet vertekend, naarmate de index veroudert.

Voor de CPI met referentiejaar 2013 = 100 is dit de zevende actualisering op rij. Bij een kettingindex is de keuze van het referentiejaar, dit is het jaar waarin het gemiddelde van de index gelijk is aan 100, zuiver mathematisch. Het huidige referentiejaar is 2013, wat erop neerkomt dat het gemiddelde van de indexcijfers op alle niveaus dan ook 100 is voor dat jaar.

De representativiteit en de kwaliteit van de index worden bij een kettingindex doorheen de tijd gegarandeerd, onder andere door het actueel houden van de productenkorf, het verder verfijnen van berekeningsmethoden, het integreren van nieuwe prijzenbronnen en het representatief houden van het winkelstaal.

Hier volgt een overzicht van de belangrijkste wijzigingen voor 2021. De Indexcommissie, samengesteld uit academici en vertegenwoordigers van de sociale partners, heeft daarover een unaniem positief advies gegeven aan de Minister van Economie. De Minister volgt dit advies en de aanpassingen worden bijgevolg door Statbel geïmplementeerd in de consumptieprijsindex van januari 2021.

De aanpassingen aan de CPI in 2021

1. Gebruik van webscraping voor kleding

Statbel blijft verder inzetten op de integratie van nieuwe data (zoals ‘big data’ via scannerdata en webscraping) als bron voor de consumptieprijsindex. Door het gebruik van scannerdata (kassascangegevens) en webscraping (automatisch gegevens van webpagina’s afhalen) wordt de nauwkeurigheid van de CPI verbeterd. Hierdoor moet immers het prijsindexcijfer voor een productgroep niet meer gebaseerd worden op een relatief beperkt staal van producten, maar kan men de prijzen verwerken van een veelvoud van verkochte items. Deze nieuwe werkwijze leidt tot een indexcijfer dat nauwer aansluit bij het werkelijk consumptiegedrag. Bovendien kon door deze aanpak in het coronajaar 2020 de tijdige en correcte indexberekening steeds gegarandeerd worden.

Voor schoeisel wordt de index sinds begin 2019 berekend op basis van webscraping. Vanaf 2021 wordt ook de prijsevolutie voor kleding via webscraping gemeten. Daartoe worden vrijwel dagelijks gegevens ingezameld van de websites van de belangrijkste retailers. Er is geen preselectie van “getuigen”, alle items die verkocht worden, worden gescrapet, samen met de metadata (de kenmerken van het product). Op die manier kan de prijsevolutie van het totale aanbod gevolgd worden in plaats van een eerder beperkte steekproef bij klassieke prijsopnames.

In 2020 werden voor 28% van het gewicht van de indexkorf prijzen gevolgd via big data (scannerdata en webscraping). Door de toevoeging van webscraping voor kleding vanaf januari 2021, is nu 33% van de korf gebaseerd op prijzen die via big data worden ingezameld.

CIOCOP Big data in de CPI 2020 (‰) 2021 (‰)
01 Voeding en niet-alcoholische dranken 175.50 178.87
02 Alcoholische dranken en tabak 24.66 25.22
05.5.2.2 Kleine toebehoren voor het huis en de tuin 3.50 3.43
05.6.1 Niet-duurzame huishoudartikelen 9.06 8.92
09.3.4.2 Artikelen voor huisdieren 7.44 7.46
09.5.4.1 Papierartikelen 0.86 0.85
09.5.4.9 Materiaal om te schrijven en te tekenen 1.79 1.83
12.1.3 Andere apparaten en prod. voor lichaamsverzorging 14.66 14.56
Totaal scannerdata 237.47 241.14
07.3.1.1.11 Treinreis naar buitenland 0.41 0.41
09.1.4.1.01 blu-raydisk 0.40 0.36
09.1.4.1.02 DVD (muziek of film) 0.40 0.36
09.3.1.1.02 Videospel voor console 0.46 0.49
09.6.0.1.01 Weekend in de Ardennen 2.10 2.10
09.6.0.1.02 Weekend aan zee    
11.2.0.1.01 Hotelkamer 6.21 6.20
07.1.1.2 Tweedehands auto's 15.38 16.06
04.1.2.1.01 Huur van een studentenkot 3.45 3.60
03.2.1.1 Herenschoenen 3.55 3.47
03.2.1.2 Damesschoenen 5.36 5.17
03.2.1.3 Kinder- en babyschoenen 3.32 3.24
12.3.2.9.02 Zonnebril 1.98 1.96
03.1.2.1 Herenkleding   11.55
03.1.2.2 Dameskleding   24.10
03.1.2.3 Baby- en kinderkleding   7.67
Totaal webscraping 43.02 86.75
Totaal scannerdata en webscraping 280.49 327.89
Aandeel big data in CPI (o.b.v. gewicht) 28% 33%

2. Aanpassingen aan de productenkorf

Bij elke jaarlijkse actualisering kunnen representatieve getuigen aan de korf toegevoegd worden en minder representatieve getuigen geschrapt worden.

In 2021 worden 5 getuigen aan de korf toegevoegd en worden er 2 geschrapt.

Nieuw Geschrapt
- vitaminen, mineralen en voedingssupplementen - GPS
- consultatie bij de psycholoog - katoenen zakdoek
- dakkoffer  
- computermuis  
- toetsenbord  

Hierbij kan opgemerkt worden dat een aantal nieuwe representatieve ‘covid-producten’ (bijvoorbeeld mondmaskers en ontsmettingsgel) reeds in de loop van 2020 automatisch via scannerdata in de indexberekening werden meegenomen. Het gebruik van scannerdata heeft immers het voordeel dat producten automatisch in de indexberekening meegenomen worden, zodra ze significant zijn in de verkoopcijfers.

De toevoeging van de 5 bovenstaande getuigen gebeurde binnen productgroepen die momenteel via klassieke prijsopnames gevolgd worden. Over het algemeen worden producten toegevoegd omdat ze een belangrijk aandeel vertegenwoordigen van een productgroep of omdat een groep slechts een beperkt aantal getuigen bevatte.

Zo werden:

  • vitaminen, mineralen en voedingssupplementen toegevoegd aan de groep van farmaceutische producten, die tot nu toe alleen de geneesmiddelen bevatte;
  • consultatie bij psycholoog toegevoegd aan de groep van andere paramedische diensten, die tot nu toe alleen de kinesitherapiebehandeling bevatte;
  • dakkoffer toegevoegd aan de groep toebehoren voor privé-voertuigen, die alleen de fietsverlichting bevatte.
  • De computermuis en het toetsenbord werden toegevoegd aan de groep toebehoren voor computers, die reeds 2 getuigen bevatte (wifi-repeater en printer), zodat er een betere representativiteit ontstaat binnen die groep, mede door de invloed van het toegenomen telewerk.

De twee getuigen GPS en katoenen zakdoek werden geschrapt omdat het belang ervan jaar na jaar afneemt. Meer en meer wagens beschikken over een ingebouwde GPS en consumenten gebruiken meer papieren zakdoekjes; deze laatste werden reeds via scannerdata gevolgd.

Twee getuigen ondergaan tijdelijk een definitiewijziging ten gevolge van COVID-19, namelijk de vliegtuigtickets en de buitenlandse pakketreizen. Bij deze twee getuigen worden tijdelijk enkel de Europese bestemmingen behouden gezien de huidige beperkingen.

Volledigheidshalve kan nog opgemerkt worden dat wegens de overstap van klassieke prijsopnames naar webscraping voor kleding in 2021  – waarbij het traditionele concept ‘getuige’ niet meer bestaat – in totaal 50 getuigen verdwijnen uit de korf. De schrapping van die getuigen wordt echter meer dan opgevangen door webscraping. In feite komt het erop neer dat de inhoud van drie COICOP-groepen (herenkleding, dameskleding, baby- en kinderkleding) op het meest gedetailleerd gepubliceerd niveau wordt gewijzigd of uitgebreid, en dat de geschrapte 50 getuigen mee deel blijven uitmaken van de indexkorf. Alleen zal de index op dat vlak via het gebruik van webscraping een stuk representatiever zijn, vermits men zich niet meer beperkt tot 50 strikte productdefinities, maar men nu het hele aanbod volgt.

3. Gewichtenschema 2021

Het ‘normale’ consumptiepatroon werd in 2020 ernstig vertekend door de coronapandemie. Hoewel men nu al kan inschatten dat sommige consumptiegewoonten in 2021 nog net iets anders zullen zijn, is het te verwachten dat contactberoepen en horeca in de loop van dit jaar heropenen en de consumptiepatronen in 2021 geleidelijk opnieuw in lijn komen met de vroegere jaren in plaats van met 2020.

De Indexcommissie is van mening dat het belangrijk is dat de CPI de prijsontwikkeling zo goed mogelijk blijft meten tijdens en na de pandemie. Om dat te doen, kan men zich niet baseren op gewichten die bepaald zijn op basis van het jaar 2020 waarin allerlei uitgaven veel lager lagen dan in “normale” jaren. Concreet werd het gewichtenschema van 2021, net zoals dat van 2020, dan ook volgens de normale procedure bepaald; dus gebaseerd op het (meest recente) huishoudbudgetonderzoek (HBO) van 2018.

Deze werkwijze zorgt er ook voor dat de imputaties die uitgevoerd dienen te worden voor productgroepen waarvoor de verkooppunten tijdelijk gesloten werden, geen blijvende invloed uitoefenen op de indexcijfers. De imputaties zullen zelfcorrigerend zijn wanneer opnieuw echte prijzen beschikbaar zijn.

Het HBO is een onderzoek dat om de twee jaar plaats vindt en dat in 2018 liep bij meer dan 6.000 huishoudens. De resultaten werden in november 2019 gepubliceerd. De gewichten hebben in eerste instantie dus betrekking op 2018. Ze werden vervolgens geactualiseerd naar 2020 via een zogenaamde price update, gezien december 2020 de nieuwe referentiemaand is voor de kettingindex in 2021. Uiteraard werden ook de nieuwe getuigen in het gewichtenschema geïntegreerd. Het volledige gewichtenschema 2021 met alle getuigen is te vinden in bijlage 1.