Impact van COVID-19 op de indexberekening en inflatiemeting

Consumptieprijzen
afbeelding

De uitbraak van COVID-19 heeft er voor gezorgd dat er maatregelen genomen zijn, zoals het limiteren van verplaatsingen en het sluiten van winkels, die een rechtstreekse of onrechtstreekse impact hebben op het consumptiegedrag van huishoudens. Hieronder wordt een toelichting gegeven over hoe deze maatregelen momenteel methodologisch worden verwerkt in de berekening consumptieprijsindex (CPI) en de geharmoniseerde consumptieprijsindex (HICP).

De gehanteerde principes en de hieronder beschreven gedetailleerde toelichtingen voor de verschillende productengroepen zijn in overeenstemming met de methodologische aanbevelingen die Eurostat in samenspraak met de Nationale Statistische Instellingen (in België dus Statbel) heeft opgesteld en hier terug gevonden kunnen worden.

1. Algemene principes

De algemene principes waarop de indexberekening in de huidige situatie gebaseerd is, zijn de volgende:

  • Stabiliteit van de gewichten van de gepubliceerde indexcijfers
  • Publicatie van indexcijfers voor alle productgroepen in de consumptieprijsindex
  • Minimalisering van imputaties

Het gewicht van de productgroepen in de consumptieprijsindex is elk jaar grotendeels gebaseerd op de geraamde gemiddelde consumptieve bestedingen van het voorgaande jaar. Deze gewichten worden stabiel gehouden gedurende het jaar. Maandelijkse fluctuaties worden nooit in rekening gebracht. Omwille van de voorgaande redenen is dit nu ook niet het geval. Zo is er in normale omstandigheden bijvoorbeeld ook weinig consumptie voor pretparken in bepaalde maanden.

De publicatie van alle indexcijfers zorgt ervoor dat hoger liggende niveaus berekend kunnen worden uit lagere gepubliceerde niveaus en dat de consumptieprijsindex consistent blijft in aggregatie.

De minimalisering van imputaties (= opvangen van ontbrekende echte prijzen door de meest geschikte waarden) zorgt er voor dat ontbrekende prijzen zo goed mogelijk vervangen worden door effectieve prijzen waardoor de inflatiemeting gebaseerd blijft op echte prijzen. Wanneer imputaties gebruikt worden, dan dienen deze ook zelfcorrigerend te zijn wanneer er terug echte prijzen beschikbaar zijn.  

2. Tijdelijk stopzetten van lokale fysieke prijswaarneming

De lokale prijswaarneming in winkels voor de CPI en de geharmoniseerde consumptieprijsindex (HICP), en bijgevolg ook de impact ervan, is significant verminderd sinds de overstap naar big data (scannerdata, webscraping, administratieve data). Tegelijk met die overstap is sinds 2014 het aandeel van lokale prijsinzameling gedaald van ongeveer 64% van het gewicht van de korf naar ongeveer 32%.

De indexenquêteurs volgen grotendeels prijzen die niet systematisch elke maand wijzigen, het gaat voornamelijk om prijzen van diensten (o.a. restaurants en cafés), kleding, …. . Dit zijn voornamelijk sectoren waarbij voor de index van april geen prijzen ingezameld kunnen worden in fysieke winkels. Omwille van deze reden en ter bescherming van de gezondheid van de enquêteurs werd er beslist om tijdelijk geen lokale prijsinzameling te doen. Voor sectoren die toch open zijn (voornamelijk bakkers en slagers) en waar normaal prijzen wel prijzen kunnen ingezameld worden, gebeurde de enquête telefonisch of online, en dus niet meer ter plaatse.

3. Sectoren waarvan fysieke winkels gesloten zijn, maar er consumptie online kan plaatsvinden

Voor sectoren waar de consumptie nu niet meer in fysieke winkels kan plaatsvinden, maar dezelfde consumptie wel nog online kan plaatsvinden (bijvoorbeeld kleding, speelgoed, …), werden prijzen online ingezameld. Op deze manier wordt het aantal ontbrekende prijzen sterk gereduceerd en blijft de consumptieprijsindex de prijsevolutie van de consumptieve bestedingen weerspiegelen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een combinatie van webscraping en manuele gegevensinzameling.

4. Sectoren zonder seizoenspatroon, die volledig gesloten zijn

Voor sectoren die momenteel vrijwel volledig gesloten zijn (bijvoorbeeld reizen, restaurants, kappers, aankoop van wagens …) zijn er momenteel geen consumptieve bestedingen meer. In die gevallen kan er dus ook geen prijswaarneming meer plaatsvinden.

Voor de sectoren waar er geen seizoenspatroon is in de maandelijkse prijszetting (bijvoorbeeld restaurants, kappers, …) werden de laatst beschikbare prijzen gewoon doorgetrokken. Gelet op het feit dat deze prijzen in normale omstandigheden ook weinig fluctueren van maand tot maand, zullen deze prijzen meer dan waarschijnlijk ook de prijzen zijn wanneer deze sectoren terug kunnen openen. Dit zelfde principe wordt in normale tijden ook toegepast, zo worden bijvoorbeeld de prijzen op het einde van het voetbalseizoen doorgetrokken tot aan het begin van het nieuwe voetbalseizoen.

De belangrijkste productgroepen qua aandeel in de consumptieve bestedingen hier zijn momenteel de aankoop van voertuigen en de restaurants & cafés.

5. Sectoren met seizoenspatroon, die volledig gesloten zijn

Voor gesloten sectoren waarbij de maand op maand prijsbewegingen gekenmerkt worden door een seizoenspatroon (hotels, reizen, vliegtickets, …) kunnen de prijzen niet doorgetrokken worden, aangezien het doortrekken van de prijzen zou leiden tot een breuk in het seizoenspatroon van de indexreeks, waarbij de jaar-op-jaarmutaties (inflatie) beïnvloed worden. Gelet op het gewicht van deze sectoren zou dit ook de globale inflatie vertekenen zowel dit jaar als volgend jaar.

Voor deze sectoren werden de prijzen doorgetrokken maar daarbovenop gecorrigeerd met de maand-op-maand prijsbeweging van vorig jaar. Dit wil dus zeggen dat de maand-op-maand beweging van dit jaar overeenkomt met deze van vorig jaar en dat de inflatie percentages van april voor deze sectoren gelijkaardig blijven aan die van maart.

6. Aandeel van de consumptieprijsindex dat momenteel gebaseerd is op effectieve prijzen en doorgetrokken prijzen (met of zonder seizoenscorrectie)

Hieronder wordt het aandeel van de indexkorf weergegeven waarbij de prijsevolutie momenteel gebaseerd is op effectieve prijswaarneming, doorgetrokken prijzen zonder een seizoenscorrectie en doorgetrokken prijzen met een seizoenscorrectie:

  • effectieve prijswaarneming: 73,5%
  • doorgetrokken prijzen zonder een seizoenscorrectie: 22,3%
  • doorgetrokken prijzen met een seizoenscorrectie: 4,2%.  

7. Lijst van productgroepen die momenteel getroffen zijn

De lijst van getroffen productgroepen met doorgetrokken prijzen zonder een seizoenscorrectie:

COICOP Omschrijving Opmerking
03.1.1.0 Stoffen en wol  
03.1.3.2 Naaigerief  
03.1.4.1 Reiniging van kleding  
03.1.4.2 Herstelling en huur van kleding  
03.2.2.0 Herstelling en huur van schoenen  
04.3.2.1 Diensten van loodgieters  
04.3.2.2 Diensten van elektriciens  
04.3.2.3 Onderhoud van verwarmingsinstallaties  
04.3.2.4 Schilderwerken  
04.3.2.5 Diensten van timmerlieden  
04.3.2.9 Overige diensten reparatie van de woning  
04.4.4.9 Andere diensten in verband met de woning  
05.1.1.1 Meubelen  
05.1.1.2 Tuinmeubelen  
05.1.1.3 Verlichtingsapparaten  
05.1.1.9 Andere meubelen  
05.1.2.1 Tapijten  
05.1.2.3 Plaatsing van vloerbekleding  
05.2.0.1 Gordijnen en overgordijnen  
05.5.1.2 Herstelling en huur van grote gereedschappen  
06.1.3.1 Brilglazen en lenzen  
06.1.3.2 Hoorapparaten  
07.1.1.1 Nieuwe personenwagens  
07.1.1.2 Tweedehands auto's  
07.1.2.0 Motorfietsen  
07.2.3.0 Herstelling en onderhoud van privé-voertuigen  
07.2.4.3 Rijlessen, rijbewijzen, technische keuring en verkeersbelasting Enkel rijlessen en autokeuring getroffen
09.1.5.0 Herstelling van audio-, video- of fotoapparatuur of PC  
09.4.1.1 Sportieve en recreatieve evenementen (bijwonen)  
09.4.1.2 Sportieve en recreatieve evenementen (deelnemen aan)  
09.4.2.1 Bioscoop, theater en concerten  
09.4.2.2 Musea, bibliotheken en dierentuinen  
09.5.3.0 Verschillende drukwerken  
09.6.0.1 Pakketreizen in België Enkel bosklassen
10.5.0.0 Onderwijs niet gedefinieerd per niveau  
11.1.1.1 Restaurants en cafés Afhalen uitgezonderd
11.1.2.0 Kantines  
11.2.0.3 Andere accommodaties  
12.1.1.1 Haarverzorging voor heren en kinderen  
12.1.1.2 Haarverzorging voor dames  
12.1.1.3 Diensten voor lichaamsverzorging  
12.3.1.1 Juwelen  
12.3.1.2 Uurwerken en klokken  
12.3.1.3 Herstelling van juwelen, uurwerken en klokken  
12.7.0.4 Andere kosten en diensten Beperkt tot bepaalde segmenten

De lijst van getroffen productgroepen met doorgetrokken prijzen met een seizoenscorrectie:

COICOP Omschrijving Opmerking
07.3.1.1 Personenvervoer per trein Enkel internationale treinreizen getroffen
07.3.3.2 Vervoer per vliegtuig  
09.3.3.2 Planten en bloemen  
09.6.0.1 Pakketreizen in België  Bosklassen uitgezonderd
09.6.0.2 Pakketreizen naar het buitenland  
11.2.0.1 Hotels en gelijkaardige diensten  
11.2.0.2 Vakantiecentra, campings en jeugdherbergen