De impact van de COVID-19-pandemie op de Belgische sterfte is in 2021 duidelijk kleiner dan in 2020, maar lijkt toch nog aanwezig. Dat blijkt uit cijfers van Statbel, het Belgische statistiekbureau. In 2021 overleden in België 112.291 inwoners (aan alle doodsoorzaken samen). Dat is een daling met 11,5% in vergelijking met 2020, waarin 126.850 overlijdens werden geregistreerd. Tegelijk gaat het om een matige stijging met 2,4% tegenover het gemiddelde in de periode 2017-2019.
De regionale verschillen vallen niet zo groot uit. In vergelijking met het gemiddelde voor 2017-2019 is er in 2021 een stijging van 2,7% in het Vlaamse Gewest en 2,6% in het Waalse Gewest. Het aantal overlijdens in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest valt 1,2% lager uit in 2021 dan het gemiddelde voor 2017-2019.
Tegenover de jaren voor de COVID-19-pandemie valt vooral het vierde kwartaal van 2021 op. De 31.423 overlijdens in dat kwartaal waren er opmerkelijk meer dan het gemiddelde van 27.412 overlijdens in 2017-2019. Het lijkt dus vooral de vierde coronagolf te zijn die aanleiding gaf tot de matige stijging van 2,4% in het aantal overlijdens.
In deze publicatie wordt het aantal overlijdens voor 2021 vergeleken met het gemiddelde aantal overlijdens voor de periode 2017-2019. Daarnaast vergelijken we ook de het aantal overlijdens voor de jaren 2020 en 2021, die door het coronavirus werden gekenmerkt. In deze publicatie wordt geen rekening gehouden met de bevolkingsstructuur. Verder wetenschappelijk onderzoek moet uitwijzen wat de impact is van de bevolkingsstructuur op het aantal overlijdens[1].
Aantal overlijdens stijgt met 2,4% tegenover gemiddelde 2017-2019
De impact van de COVID-19-pandemie op de Belgische sterfte lijkt in 2021 een stuk minder groot dan in 2020. In 2021 werden 112.291 overlijdens geregistreerd. Dat zijn 14.559 overlijdens minder dan in 2020, het eerste coronajaar. In vergelijking met het gemiddelde in de pre-coronaperiode 2017-2019, werd in 2021 een matige stijging gezien met ongeveer 2.618 (2,4%) overlijdens. Deze stijging ten opzichte van de referentieperiode is aanzienlijk lager dan vorig jaar. In 2020 was er een stijging met 17.177 sterfgevallen (15,7%).
Sterfte in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest lager dan gemiddelde 2017-2019
Achter de algemene sterfte gaan eerder beperkte regionale verschillen schuil. Als we de voorlopige cijfers van 2021 vergelijken met het gemiddelde in 2017-2019, zien we een stijging van 2,7% en 2,6% in respectievelijk het Vlaams en Waals Gewest. In het Brussels Hoofdstedelijke Gewest is er een daling met 1,2% tegenover het gemiddelde.
Wanneer we het gemiddelde aantal overlijdens in de coronajaren 2020 en 2021 vergelijken met de pre-coronajaren 2017-2019 werd een stijging gezien in het aantal overlijdens in België met 9,0%. In het Vlaams gewest lag de stijging met 7,9% iets lager dan in het Waals en het Brussels-Hoofdstedelijk Gewest waar dit respectievelijk 10,6% en 10,7% bedroeg.
Tabel 1: Evolutie van het aantal overlijdens van 2017 tot 2021
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | Evolutie 2020 t.o.v. 2017-2019 (in %) | Evolutie 2021 t.o.v. 2017-2019 (in %) | Evolutie 2020-2021 t.o.v. 2017-2019 (in %) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| België | 109.629 | 110.645 | 108.745 | 126.850 | 112.291 | +15,7% | +2,4% | +9,0% |
| Vlaams Gewest | 62.530 | 63.397 | 62.420 | 70.919 | 64.508 | +13,0% | +2,7% | +7,9% |
| Waals Gewest | 38.068 | 38.329 | 37.409 | 44.947 | 38.934 | +18,5% | +2,6% | +10,6% |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 9.031 | 8.919 | 8.916 | 10.984 | 8.849 | +22,7% | -1,2% | +10,7% |
Vooral vierde golf zorgt voor matige stijging
Het eerste kwartaal van 2021 werd gekenmerkt door een laag aantal overlijdens (28.999) in vergelijking met het gemiddelde in de referentieperiode 2017-2019 (31.549). In het tweede en derde kwartaal lag het aantal overlijdens op een niveau vergelijkbaar met diezelfde referentieperiode (respectievelijk 51.869 en 50.713 overlijdens). In het vierde kwartaal van 2021 daarentegen lag het aantal overlijdens boven de verwachting met 31.423 overlijdens tegenover gemiddeld 27.412 in de referentieperiode 2017-2019. Het lijkt dus vooral de vierde coronagolf te zijn die aanleiding heeft gegeven tot een matige stijging met 2,4% in het aantal overlijdens ten opzichte van de referentieperiode.
Tabel 2: Evolutie van het aantal overlijdens per maand van 2017 tot 2021
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | Evolutie 2020 t.o.v. 2017-2019 (in %) | Evolutie 2021 t.o.v. 2017-2019 (in %) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Januari | 11.828 | 10.360 | 10.468 | 10.217 | 10.698 | -6,1% | -1,7% |
| Februari | 10.516 | 10.089 | 9.766 | 9.387 | 8.952 | -7,3% | -11,6% |
| Maart | 9.419 | 12.202 | 9.998 | 11.586 | 9.349 | +9,9% | -11,3% |
| April | 8.459 | 8.971 | 8.901 | 15.449 | 9.468 | +76,0% | +7,9% |
| Mei | 9.097 | 8.559 | 8.829 | 9.449 | 9.201 | +7,0% | +4,2% |
| Juni | 8.221 | 7.793 | 8.276 | 7.992 | 8.150 | -1,3% | +0,7% |
| Juli | 8.227 | 8.918 | 8.755 | 8.004 | 8.467 | -7,3% | -1,9% |
| Augustus | 8.236 | 8.499 | 8.242 | 9.847 | 8.274 | +18,3% | -0,6% |
| September | 8.108 | 8.044 | 8.003 | 8.189 | 8.309 | +1,7% | +3,2% |
| Oktober | 8.769 | 8.666 | 8.888 | 10.752 | 9.772 | +22,5% | +11,4% |
| November | 8.638 | 8.729 | 8.867 | 14.035 | 10.304 | +60,5% | +17,8% |
| December | 10.111 | 9.815 | 9.752 | 11.943 | 11.347 | +20,7% | +14,7% |
[1] Het best gekende voorbeeld is de leeftijdsverdeling. Deze is aan verandering doorheen de jaren onderhevig en heeft bijgevolg een invloed op het aantal overlijdens in de bevolking.