Door de globalisering van de economie wordt het aandeel van de multinationale groepen steeds groter. Het doel van deze tekst is om enkele basisstatistieken over hun gewicht in de Belgische economie te verstrekken.

Laten we eerst het begrip "ondernemingsgroep" definiëren : dit is een geheel van juridische eenheden (KBO-nummer^[1]) met directe of indirecte banden, die voornamelijk van financiële aard zijn (aandelenbezit of controle) maar ook vaak van organisatorische (beheer, strategieën, enz.) en economische aard (samenvoeging van middelen).

Een Europees initiatief heeft het mogelijk gemaakt een register van multinationale groepen op te zetten. De hiernavolgende cijfers zijn afkomstig uit dit register, dat het European Group Register (EGR) wordt genoemd^[2].

Het EGR is het statistisch register van multinationale groepen met ten minste één juridische eenheid in ten minste twee EU-landen. Het is opgericht voor uitsluitend statistische doeleinden, met name de coördinatie van de steekproefkaders in het Europees Statistisch Systeem (ESS). Dit om statistieken van hoge kwaliteit over de activiteiten van het bedrijfsleven in de wereld te produceren, zoals de statistiek van de buitenlandse filialen (FATS^[3])en de statistiek van de directe buitenlandse investeringen (FDI^[4]). Voor informatie over eenheden die in de EU-lidstaten en de EVA^[5]-landen zijn gevestigd, maakt het EGR gebruik van gegevens uit de respectieve nationale statistische ondernemingsregisters, terwijl commerciële private bronnen worden gebruikt om eenheden buiten de EU en de EVA-landen te bestrijken.

In het vervolg van deze analyse presenteren we de resultaten uitgesplitst naar het begrip "groepen met beslissingshoofden”. Om dit begrip te verduidelijken, maken we binnen een groep het onderscheid tussen:

• de "overkoepelende” eenheid, dat wil zeggen de juridische eenheid die niet direct of indirect door een andere juridische eenheid wordt gecontroleerd (zie onderstaand schema).
• de eenheid die het economisch beleid bepaalt (d.i. met de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid)

Wij zijn van mening dat de nationaliteit van een groep de nationaliteit is van de besluitvormende eenheid: het doel is te voorkomen dat groepen te systematisch worden gelokaliseerd in landen waar alleen hun financiële holdings gevestigd zijn. Zo zal een groep waarvan de ultieme beslissingsbevoegdheid in België ligt en de "overkoepelende" eenheid in Luxemburg, als een Belgische groep (d.i. met een Belgisch beslissingshoofd) worden beschouwd.

Een onderliggend aandachtspunt : we hebben het hier uitsluitend over multinationale groepen in de zin dat de groep juridische eenheden heeft in ten minste twee landen van de Europese Unie.

Aangezien deze statistieken nog niet tot volle wasdom zijn gekomen in termen van harmonisatie, dekking of methodologie, worden ze "experimentele statistieken" genoemd. We stellen ze hier dus vorm in de vorm van “experimentele statistieken”. Deze publicatie richt zich op gegevens voor EU- en EVA-gebieden, waarvoor de kwaliteit van de gegevens beter is. Hoewel aanwezig in het EGR, zijn filialen (filialen van buitenlandse juridische eenheden) niet opgenomen.

Ontwikkeling van het register in de tijd

Het experimentele karakter van de hier gepresenteerde ontwikkelingscijfers wordt duidelijk wanneer we kijken naar de aantallen groepen en dochterondernemingen in de jaren 2018 tot en met 2021. De dekking van de databank, in termen van groepen, is tussen 2018 en 2021 met 136% toegenomen (wat aanzienlijk is). Op het gebied van dochterondernemingen is er een gestage jaarlijkse groei van ongeveer 25% tussen 2019 en 2021. De kennis over dochterondernemingen blijft groeien, maar is nog niet volledig gestabiliseerd.

De volgende tabel toont het gewicht van de multinationale groepen in België.

Het is duidelijk dat in België het gewicht van multinationale groepen aanzienlijk is: zelfs als minder dan 3% van de juridische eenheden tot dergelijke structuren behoren, zijn ze toch goed voor meer dan 30% van de banen in 2021.

Hieronder vindt u de cijfers voor de groepen waarvan het beslissingshoofd in België is.

Uit een vergelijking van de twee tabellen blijkt dat de in België aanwezige groepen overwegend in Belgische handen zijn, dat het aandeel in het aantal filialen vergelijkbaar blijft, maar dat de groepen die in Belgische handen zijn slechts 40% van de tewerkstelling van de in België aanwezige groepen vertegenwoordigen. Op het vlak van werkgelegenheid zijn de grootste groepen met Belgisch beslissingshoofd goed voor bijna 40% van alle tewerkstelling in groepen die aanwezig zijn in België. Er moet ook worden opgemerkt dat het aantal groepen met Belgisch beslissingshoofd relatief stabiel is doorheen de tijd in vergelijking met het aantal buitenlandse groepen met Belgisch beslissingshoofd. Dit is te wijten aan de maturiteit van de processen voor het verzamelen en verwerken van de bronnen betreffende de Belgische groepen. Er moet ook worden opgemerkt dat het register van jaar tot jaar wordt aangevuld, daarom zal de rest van de publicatie zich richten op het laatst beschikbare jaar, 2021, dat het meest volledig is. De gegevens over de andere jaren zijn beschikbaar onder het tabblad “gegevens”.

Inhoudstafel

• Nationaliteit van de groepen die in België actief zijn
• Geografische spreiding van de dochterondernemingen van de belangrijkste Belgische groepen
• Belangrijkste activiteitensectoren waarin de groepen actief zijn
• Complexiteit van de groepen met Belgisch beslissingshoofd
  • Geografisch
  • Economisch
• Conclusie

Nationaliteit van de groepen die in België actief zijn (2021)

Onder de multinationale groepen die in België actief zijn, zijn de groepen met Belgisch beslissingshoofd goed voor 40% van de groepen. De rest is als volgt verdeeld:

De meeste groepen die in België aanwezig zijn, zijn groepen met een Nederlands beslissingshoofd, gevolgd door groepen met Duits en Frans beslissingshoofd. Over het algemeen zien we dat de buurlanden sterk vertegenwoordigd zijn.

Geografische spreiding van de dochterondernemingen van de belangrijkste Belgische groepen (2021)

Onderstaande figuur toont de landen waarin de dochterondernemingen van groepen met Belgisch beslissingshoofd gevestigd zijn in termen van tewerkstelling of juridische eenheid. Voor multinationale groepen waarvan het beslissingscentrum in België is gevestigd, vertegenwoordigen de Belgische dochterondernemingen ongeveer 40% van het totale aantal dochterondernemingen. Logischerwijs zijn buurlanden zoals Frankrijk, Nederland en Duitsland de landen waar Belgische groepen het vaakst gevestigd zijn. De verdeling van de nationaliteiten van onze dochterondernemingen per functie volgt niet dezelfde volgorde. Er blijkt dat Nederland - waar 15% van onze dochterondernemingen is gevestigd - slechts 7% van de werkgelegenheid van onze dochterondernemingen op Europees niveau vertegenwoordigt.

Een andere manier om de aanwezigheid van onze groepen in andere landen weer te geven, is te kijken naar de grootte van de dochterondernemingen. In de onderstaande grafiek tonen we -per land van vestiging- de uitsplitsing van het aantal dochterondernemingen volgens tewerkstellingsklasse ([0;10[ - [10;50[ en [50 en meer[).

Uit deze grafiek blijkt dat de vestigingen van de Belgische groepen meestal een klein personeelsbestand hebben en dat de juridische eenheden in de Oost-Europese landen (Tsjechië, Polen, Roemenië en Bulgarije) groter zijn dan die in België of Frankrijk.

Belangrijkste activiteitensectoren waarin de groepen actief zijn

Het groepsregister levert ook informatie over de activiteiten die door de dochterondernemingen worden uitgevoerd. In de twee onderstaande grafieken geven we een uitsplitsing van de belangrijkste activiteiten zowel in termen van aantal dochterondernemingen als van werkgelegenheid.

Hieronder volgt een uitsplitsing van de belangrijkste activiteitensectoren van de groep volgens de NACE-nomenclatuur van 2008 (bron https://statbel.fgov.be/fr/propos-de-statbel/methodologie/classificatio…). Dit zijn de belangrijkste aggregaten van de economische activiteit, waarvan er 21 zijn in de nomenclatuur van 2008.

Een analyse van de vorige grafiek toont aan dat :

• de industrie de belangrijkste activiteitensector is (in termen van werkgelegenheid) van de groepen met Belgisch beslissingshoofd
• De secties “groot- en detailhandel, reparatie van auto’s en motorfietsen” en “vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten” op de eerste plaats staan wat het aantal actoren (juridische eenheden) betreft, maar het gewicht ervan in termen van werkgelegenheid lager is.

Complexiteit van de groepen met Belgisch beslissingshoofd

In dit deel gaan we in op het begrip complexiteit van de groepen. Hiervoor zijn twee criteria ontwikkeld:

• de geografische complexiteit stelt ons in staat om de geografische spreiding te overzien.
• De economische complexiteit maakt het mogelijk om te zien of de groepen actief zijn in één bepaalde activiteitensector of eerder in meerdere sectoren tegelijk.

Geografisch

We hebben de groepen in drie klassen opgedeeld:

• lage complexiteit : als de groep in niet meer dan 2 landen aanwezig is (d.w.z. België en een ander Europees land),
• matig complex : als de groep aanwezig is in 3 tot 5 landen (waaronder België en minstens één ander Europees land),
• zeer complex : als de groep in 6 of meer landen aanwezig is (waaronder België en minstens één ander Europees land).

Deze drempels zijn gekozen om in overeenstemming te zijn met de Europese drempels die door Eurostat^[6] worden gebruikt.

In 2021 was 16% van de groepen met Belgisch beslissingshoofd aanwezig in meer dan 6 landen, terwijl de meerderheid (78%) slechts in 2 landen aanwezig is (België en één ander land). Het blijkt dat de groepen met Belgisch beslissingshoofd minder geografisch verspreid zijn dan de groepen die in België als geheel aanwezig zijn.

Als we naar dit laatste kijken, zijn er meer groepen in meer dan 6 landen aanwezig dan in 3 tot 5 landen. Dit toont een facet van de globalisering in ons land.

Economisch

Ook de economische complexiteit verdient aandacht. Om deze complexiteit te begrijpen, hebben we de groepen als volgt ingedeeld:

• mono-actieve groep : als een sectie meer dan 80% van de totale werkgelegenheid van de groep vertegenwoordigt
• bi-actieve groep : als twee secties samen meer dan 90% van de totale werkgelegenheid vertegenwoordigen
• multi-actieve groep : de andere gevallen.
  Het is duidelijk dat de meerderheid van de groepen slechts in één sectie actief is.

Conclusie

Het doel van deze statistieken is om een beeld te geven van de groepen die actief zijn in België, afhankelijk van het feit of ze al dan niet vanuit België bestuurd worden. Groepen zijn goed voor meer dan 30% van de Belgische werkgelegenheid. De groepen die vanuit België worden beheerd, zijn voornamelijk gevestigd in de buurlanden en de Belgische eenheden die door buitenlandse entiteiten worden gecontroleerd, worden dan weer vanuit de buurlanden gecontroleerd. In termen van activiteit is de verwerkende industrie veruit het meest vertegenwoordigd.

Het gaat hier om experimentele statistieken en soms zijn er enkele lacunes doordat deze gegevens relatief nieuw zijn, maar ook door de complexiteit van de productie ervan.

Deze cijfers zullen jaarlijks geüpdatet worden.

^[1] KBO-nummer

^[2] EGR

^[3] Foreign Affiliates Trade Statistics

^[4] Foreign Direct Investment

^[5] Europese Vrijhandelsassociatie

^[6] Eurostat