Verklaringen van wettelijke samenwoning stabiliseren zich en beëindigingen evolueren
De wettelijke samenwoning, die in 2000 werd ingevoerd, lijkt sinds 2011 op kruissnelheid te zijn gekomen, met ongeveer 39.000 verklaringen per jaar. In 2022 bedraagt het aantal nieuwe verklaringen 38.359, of een beperkte stijging van 1,6% ten opzichte van 2021 en een minieme daling van 0,2% ten opzichte van het gemiddelde aantal gevallen voor de periode 2018-2021.
Het aantal beëindigingen van de wettelijke samenwoning stijgt met ongeveer 18% ten opzichte van het gemiddelde voor de periode 2018-2021. Ook hier kan er een inhaalbeweging geweest zijn na de Covid-periode, aangezien in 58,5% van de gevallen de wettelijke samenwoning plaats maakte voor een huwelijk. Sommige koppels zijn dus waarschijnlijk wat langer blijven samenwonen als gevolg van het uitstel van hun huwelijksplannen. In 36,3% van de gevallen wensten één of beide samenwonenden de samenwoning te beëindigen. Ten slotte, in 5,2% van de gevallen eindigde de samenwoning met het overlijden van een partner.
De gemiddelde leeftijd waarop iemand voor het eerst een partnerschap aangaat in de vorm van een wettelijke samenwoning neemt nauwelijks toe: 31,8 jaar voor de eerste partner en 30 jaar voor de tweede. De duur van de samenwoning op het moment van beëindiging blijft stijgen : gemiddeld 5,7 jaar voor het land. Deze duur is, net als die van het huwelijk voor de echtscheiding, iets langer in Wallonië (5,9 jaar voor de samenwoningen - 16,1 jaar voor de huwelijken) dan in de twee andere gewesten (Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Vlaanderen : 5,5 jaar voor de samenwoningen – respectievelijk 14,6 en 14,8 jaar voor de huwelijken).
Evolutie van het aantal verklaringen van wettelijke samenwoning per jaar en administratieve eenheid, sinds 2000
| Administratieve eenheid | Jaar | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 | 2022 | |
| België | 2.694 | 15.513 | 36.962 | 40.770 | 36.329 | 38.359 |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 121 | 1.594 | 2.957 | 3.125 | 2.790 | 3.136 |
| Vlaams Gewest | 2.040 | 7.569 | 21.928 | 23.335 | 21.457 | 23.179 |
| Waals gewest | 533 | 6.350 | 12.077 | 14.310 | 12.082 | 12.043 |
Evolutie van het aantal beëindigingen van wettelijk samenwonen per jaar en administratieve eenheid, sinds 2000
| Administratieve eenheid | Jaar | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2020 | 2022 | |
| België | 111 | 3.299 | 13.487 | 22.227 | 21.845 | 29.061 |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 5 | 271 | 909 | 1.340 | 1.283 | 1.579 |
| Vlaams Gewest | 83 | 1.909 | 7.779 | 13.326 | 13.285 | 17.344 |
| Waals gewest | 22 | 1.039 | 4.472 | 7.099 | 7.133 | 9.785 |
Statbel publiceert voor de eerste keer dit jaar een statistiek over de verklaring van wettelijk samenwonen door gebruik te maken van het Rijksregister van de natuurlijke personen (RR). Overeenkomstig de wet van 23 november 1998 tot invoering van de wettelijke samenwoning (gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 12 januari 1999) hebben twee personen die samenwonen sinds 1 januari 2000 de mogelijkheid om het feit dat ze samenwonen officieel te bekrachtigen. Er is dus sprake van wettelijk samenwonen wanneer twee personen die samenwonen een verklaring in die zin afleggen aan hun gemeentebestuur, ongeacht hun geslacht en verwantschap. De voorwaarden voor het afleggen van deze verklaring zijn als volgt:
- juridisch bekwaam zijn om een contract te sluiten
- Niet getrouwd zijn
- Niet wettelijk samenwonen met een andere persoon
De ambtenaar van de burgerlijke stand is verplicht de naleving van de wettelijke voorwaarden te controleren en de verklaring in het RR te registreren.
In België betreft het wettelijk samenwonen a priori een situatie waarbij twee personen samenleven. We hebben echter enkele zeldzame gevallen van registratie van wettelijk samenwonen via consulaire posten in het buitenland kunnen opsporen.
De huidige statistiek wordt opgesteld door gebruik te maken van het informatietype "wettelijk samenwonen" (I.T. 123) van het RR. Het I.T. 123 registreert een reeks gegevens met betrekking tot het wettelijk samenwonen, waaronder de datum van de verklaring, de plaats van inschrijving van de verklaring (gemeente van verblijf), de aanwezigheid van een notariële overeenkomst (met de datum en plaats waar ze werd gesloten), de datum en de reden van beëindiging. Door deze informatie te koppelen aan andere I.T. in het RR kunnen we samenwonenden karakteriseren en tabellen opstellen op basis van geslacht, leeftijd, nationaliteit, enz. Een buitenlands persoon die illegaal op het grondgebied verblijft, kan legaal samenwonen op voorwaarde dat hij/zij, samen met de persoon met wie hij/zij samenwoont, een gemeenschappelijke hoofdverblijfplaats in België heeft. In deze statistiek nemen we echter geen gevallen op van twee personen die samenwonen en die ingeschreven zijn in het wachtregister. Om tot een coherente statistiek te komen, hebben we ook enkele zeldzame gevallen uitgesloten die een tegenstrijdigheid vertonen tussen de burgerlijke staat en de situatie van wettelijk samenwonen (duidelijk gehuwde (of gescheiden) personen op basis van een "redelijke" observatieperiode; gevallen die verband houden met een late - maar "redelijke" - registratie van echtscheidingen zijn dus in de statistieken opgenomen).