Statbel, het Belgische statistiekbureau publiceert een overzicht van de voorlopige sterftecijfers voor het jaar 2020, voor alle doodsoorzaken. De sterftecijfers zullen ook in 2021 wekelijks worden geüpdatet. Ook Sciensano publiceert vandaag meer uitgebreide cijfers over Covid-gerelateerde sterfte.
Sterfte en oversterfte
In 2020 werden voorlopig iets meer dan 127.000 overlijdens geregistreerd. Dat zijn zo'n 18.000 overlijdens (17%) meer dan in 2019 en 16% meer dan het gemiddelde voor de periode 2017-2019. Dit percentage is een vergelijking van de waargenomen overlijdens, en brengt de evolutie van de bevolkingsstructuur niet mee in rekening. Een meer diepgaande analyse van de oversterfte volgens bevolkingsstructuur wordt opgesteld door Sciensano.
Verschillen per regio
Achter de algemene sterftecijfers gaan regionale verschillen schuil. Tegenover het gemiddelde aantal overlijdens 2017-2019 steeg het aantal overlijdens in België in 2020 met 16%, in het Vlaams Gewest met 13%, in het Waals Gewest met 19% en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met 23%.
| Totaal aantal overlijdens | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | Gemiddelde 2017-2019 versus 2020 |
|---|---|---|---|---|---|
| België | 109.629 | 110.645 | 108.745 | 127.134 | 16% |
| Vlaams Gewest | 62.530 | 63.397 | 62.420 | 70.880 | 13% |
| Waals Gewest | 38.068 | 38.329 | 37.409 | 45.249 | 19% |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 9.031 | 8.919 | 8.916 | 11.005 | 23% |
Cijfers per gemeente
Statbel publiceert verder ook de voorlopige sterftecijfers per gemeente.
Daaruit zien we op het eerste zicht geen grote impact van de bevolkingsdichtheid op de oversterfte. Een gemeente als Sint-Joost-ten-Node, met de hoogste bevolkingsdichtheid van het land (23.358 inwoners per km²) heeft een vergelijkbare oversterfte als bijvoorbeeld Gingelom met een bevolkingsdichtheid van 148 inwoners per km². Ook gemeenten waarvan inwoners een lager gemiddeld fiscaal inkomen hebben, zijn niet meer getroffen dan gemeenten met een hoger gemiddeld fiscaal inkomen. De verschillende bevolkingsstructuur tussen de gemeenten kan mogelijk een rol spelen, al zijn de effecten ook daar niet meteen zichtbaar. Ook als we kijken naar de oversterfte bij gemeenten met een hogere aandeel van 85-plussers, zien we niet meteen een markant effect. In alle figuren hieronder zien we immers een bijna horizontale trendlijn (horizontaal aan de X-as). Het bevestigen van dit soort hypothesis vergt echter verdergaand wetenschappelijk onderzoek.
Historische data sinds 1840
In de publicatie van Statbel vindt u verder ook de historische data, met sterftecijfers per jaar sinds 1841 en per maand sinds 1919. In 2020 zijn de sterftecijfers het hoogst in de maanden april (15.518 overlijdens) en november (14.032 overlijdens). Voor beide maanden geldt dat sinds 1919 nooit zo’n hoog absoluut maandelijks sterftecijfer werd opgetekend. In de historische dataset kunnen we verder ook de brutosterftecijfers vergelijken. Deze wordt berekend als de verhouding tussen het aantal overlijdens en de totale bevolking (het zogenaamde brutosterftecijfer) dan staat 2020 zeker niet op de eerste plaats. Het brutosterftecijfer voor 2020 bevindt zich op plaats 147 (van de 180 jaren sinds 1841) en bevindt zich zo op ongeveer dezelfde hoogte van de brutosterftecijfers opgetekend in de jaren ’80:
| Jaar | TOTAAL bevolking | Sterfte | Aantal overlijdens per 100.000 inwoners | Brutosterftecijfer in promille (~sterftecijfer per 1000 inwoners |
|---|---|---|---|---|
| 1986 | 9.858.895 | 111.671 | 1.133 | 11,3 |
| 1984 | 9.853.023 | 110.577 | 1.122 | 11,2 |
| 2020 | 11.492.641 | 127.134 | 1.106 | 11,1 |
| 1989 | 9.927.612 | 107.332 | 1.081 | 10,8 |
| 1987 | 9.864.751 | 105.840 | 1.073 | 10,7 |
Deze vergelijking met bevolkingscijfers en waargenomen sterftecijfers houdt geen rekening met de bevolkingsstructuur. Verder wetenschappelijk onderzoek moet uitwijzen wat de impact is van de bevolkingsstructuur op deze sterftecijfers.
Aantal overlijdens in de maand april, top 5 in absolute cijfers sinds 1919
| JAAR | April* |
|---|---|
| 2020* | 15.518 |
| 1944 | 11.334 |
| 1941 | 11.030 |
| 1929 | 10.564 |
| 1943 | 10.538 |
Aantal overlijdens in de maand november, top 5 in absolute cijfers sinds 1919
| JAAR | November* |
|---|---|
| 2020* | 14.032 |
| 1944 | 10.445 |
| 1977 | 10.403 |
| 1941 | 10.229 |
| 1971 | 10.079 |
*Voor 2020 gaat het om voorlopige cijfers. De definitieve cijfers zullen worden gepubliceerd op 16 juni 2021.
Brutosterftecijfer
Het brutosterftecijfer is de verhouding, uitgedrukt in promille, tussen het aantal overlijdens en de bevolking in het beschouwde jaar. Sinds de jaren 90 daalt dit brutosterftecijfer jaarlijks. In 2019 bedroeg dat 9,5 promille. Dat brutosterftecijfer maakt in 2020 een sterke stijging, naar 11,1 promille.
Noot: de voorlopige sterftecijfers die Statbel vandaag publiceert zijn een herwerking van de wekelijkse cijfers die doorheen 2020 werden gepubliceerd. Een beperkt aantal overlijdens waarvan de registratie langer duurde dan gemiddeld werd gerecupereerd. Dit is een fenomeen dat samenhangt met de structuur van de wekelijkse analyse en met het registratieproces en staat los van de coronacrisis. In juni 2021 wordt een definitief cijfer gepubliceerd, samen met de officiële bevolkingscijfers op 01/01/2021.