Op 1 januari 2011, de referentiedatum van de Census in België, bedroeg het totale aantal agglomeraties 20.768. Een "agglomeratie", ook "lokaliteit" genoemd, wordt hier gedefinieerd als een groep gebouwen waarvan geen enkel meer dan 200 meter van het naaste naburige gebouw verwijderd is.
België bevat een mega-agglomeratie van bijna 6 miljoen inwoners, die een groot deel van het noorden van het land bestrijkt en zich uitstrekt van de Nederlandse tot de Franse grens. De provincies die deels in deze agglomeratie liggen, zijn alle Vlaamse provincies en twee Waalse provincies (Waals-Brabant en Henegouwen). 286 gemeenten liggen deels of volledig in deze agglomeratie.
Op dit ogenblik zijn deze gegevens beschikbaar in een open formaat op het Open Data Portaal van de Algemene Directie Statistiek: www.statbel.fgov.be/opendata.
1. Wat is een agglomeratie?
Een "agglomeratie", ook "lokaliteit" genoemd, wordt hier gedefinieerd als een groep gebouwen waarvan geen enkel meer dan 200 meter van het naaste naburige gebouw verwijderd is. Deze definitie komt overeen met de definitie van de Europese verordening die de technische specificaties van de volks- en woningtelling vastlegt (Verordening EG Nr. 1201/2009). Dat is ook de definitie die de Verenigde Naties sinds 1978 aanbevelen.
Het is mogelijk om deze afstandslimiet te beperken tot 100 of zelfs 50 meter. In dat geval wordt er gesproken over een "agglomeratie 100m" en "agglomeratie 50m".
Het begrip "agglomeratie" hangt niet af van administratieve grenzen: een lokaliteit kan zich namelijk over meerdere gemeenten uitstrekken, meerdere gewesten of zelfs meerdere landen. Een gemeente kan ook meerdere lokaliteiten bevatten.
Wegens vertrouwelijkheidsredenen bevat de shape file van agglomeraties geen agglomeraties met minder dan tien gebouwen.
2. Hoe werden de agglomeraties bepaald?
Er werd een inventaris gemaakt van alle gebouwenparen met een afstand van minder dan 200 meter. Daarop werd er een wiskundig algoritme (samenhangende componenten van een niet-gerichte graaf) toegepast om de inhoud van de verschillende lokaliteiten te bepalen.
3. Hoeveel zijn er? Waaruit bestaan ze?
Op 1 januari 2011, de referentiedatum van de Census in België, bedroeg het totale aantal agglomeraties 20.768. Het aantal agglomeraties en de samenstelling ervan zijn niet vastgelegd in de tijd; er is slechts weinig nodig om een lokaliteit sterk te laten uitbreiden. Gezien de bevolkingsdichtheid in het noorden van het land, is de kans op uitbreiding hier belangrijker dan in het zuiden.
| Grootte van de lokaliteit | Aantal lokaliteiten | Aantal personen | ||
|---|---|---|---|---|
| Minder dan 200 inwoners | 19.262 | 92,75% | 258.117 | 2,35% |
| 200 - 499 inwoners | 624 | 3,00% | 203.412 | 1,85% |
| 500 - 999 inwoners | 368 | 1,77% | 258.264 | 2,35% |
| 1.000 - 1.999 inwoners | 237 | 1,14% | 331.938 | 3,02% |
| 2.000 - 4.999 inwoners | 153 | 0,74% | 470.223 | 4,27% |
| 5.000 - 9.999 inwoners | 63 | 0,30% | 446.906 | 4,06% |
| 10.000 - 19.999 inwoners | 35 | 0,17% | 491.783 | 4,47% |
| 20.000 - 49.999 inwoners | 14 | 0,07% | 491.262 | 4,47% |
| 50.000 - 99.999 inwoners | 5 | 0,02% | 356.619 | 3,24% |
| 100.000 - 199.999 inwoners | 2 | 0,01% | 312.201 | 2,84% |
| 200.000 - 499.999 inwoners | 3 | 0,01% | 829.543 | 7,54% |
| 500.000 - 999.999 inwoners | 1 | 0,00% | 648.896 | 5,90% |
| 1 miljoen inwoners of meer | 1 | 0,00% | 5.901.474 | 53,65% |
| TOTAAL | 20.768 | 100,00% | 11.000.638 | 100,00% |
Onder de 20.768 lokaliteiten huisvest België één grote agglomeratie en een groot aantal kleinere: bijna 93% van de lokaliteiten telt minder dan 200 inwoners. Naast die kleine agglomeraties bestaat er nog een "mega"-agglomeratie van bijna zes miljoen inwoners en een oppervlakte van 4.429 km², die een groot deel van Vlaanderen, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Wallonië beslaat. Deze "mega-agglomeratie" strekt zich uit van oost naar west, en van de Nederlandse tot de Franse grens.
De provincies die deels in deze agglomeratie liggen, zijn alle Vlaamse provincies (Vlaams-Brabant, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg) en twee Waalse provincies (Waals-Brabant en Henegouwen).
286 gemeenten liggen deels of volledig in deze agglomeratie (zie tabel 4 in bijlage). Er zijn slechts vier gemeenten, die allemaal in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest liggen, die volledig in deze grote agglomeratie liggen. Het gaat om Elsene, Koekelberg, Sint-Gillis en Sint-Joost-ten-Node. Met andere woorden: alle andere gemeenten die tot deze mega-agglomeratie behoren, maken ook deel uit van een of meerdere andere agglomeraties.
Meer dan één persoon op twee (zie tabel 1) die zich op 1 januari 2011 op het Belgische grondgebied bevond, woont dus in deze grote agglomeratie, tegenover slechts iets meer dan 2% in lokaliteiten met minder dan 200 inwoners. Deze twee percentages komen min of meer terug als het gaat om het aantal bewoonde woningen (zie tabel 2).
Het aantal lokaliteiten waar er slechts één woning bewoond is, bedraagt 9.377, ofwel 45% van de agglomeraties.
Tabel 2: Aantal bewoonde woningen[1] in functie van de grootte van de lokaliteit
| Grootte van de lokaliteit | Aantal bewoonde woningen | |
|---|---|---|
| Minder dan 200 inwoners | 97.916 | 2,14% |
| 200 - 499 inwoners | 78.675 | 1,72% |
| 500 - 999 inwoners | 100.323 | 2,19% |
| 1.000 - 1.999 inwoners | 130.474 | 2,85% |
| 2.000 - 4.999 inwoners | 187.594 | 4,10% |
| 5.000 - 9.999 inwoners | 183.996 | 4,02% |
| 10.000 - 19.999 inwoners | 204.204 | 4,47% |
| 20.000 - 49.999 inwoners | 208.434 | 4,56% |
| 50.000 - 99.999 inwoners | 147.828 | 3,23% |
| 100.000 - 199.999 inwoners | 135.761 | 2,97% |
| 200.000 - 499.999 inwoners | 358.867 | 7,85% |
| 500.000 - 999.999 inwoners | 278.348 | 6,09% |
| 1 miljoen inwoners of meer | 2.460.202 | 53,80% |
| TOTAAL | 4.572.622 | 100,00% |
Tabel 3: De vijf grootste agglomeraties
| Mega-agglomeratie | 5.901.474 inwoners |
|---|---|
| Luik en Verviers | 648.896 inwoners |
| Charleroi | 365.118 inwoners |
| Brugge en Oostende | 254.368 inwoners |
| La Louvière | 210.057 inwoners |
Zoals eerder vermeld, bevat België een mega-agglomeratie van bijna 6 miljoen inwoners, die een groot deel van het noorden van het land bestrijkt en zich uitstrekt van de Nederlandse tot de Franse grens. Wat de bevolkingsomvang betreft, volgen dan de agglomeraties van Luik en Verviers, en die van Charleroi, met respectievelijk bijna 649.000 en 365.000 inwoners. Daarna volgt er een Vlaamse agglomeratie, namelijk Brugge-Oostende, met ongeveer 254.000 inwoners (zie tabel 3).
De grote agglomeratie en andere lokaliteiten kort in enkele cijfers:
| De mega-agglomeratie | De andere agglomeraties | |
|---|---|---|
| Bevolking | 5.901.474 inwoners | 5.099.164 inwoners |
| Oppervlakte | 4.429 km² | 26.099 km² |
| Aantal bewoonde woningen | 2.460.202 | 2.112.420 |
Bijlage. Tabel 4 : lijst met gemeenten die deel uitmaken van de mega-agglomeratie
| Vlaams Gewest | % van de oppervlakte van de gemeente deel uitmakend van de mega-agglomeratie |
|---|---|
| KRAAINEM | 94,91% |
| WEZEMBEEK-OPPEM | 92,85% |
| SINT-KATELIJNE-WAVER | 91,69% |
| IZEGEM | 90,44% |
| INGELMUNSTER | 90,27% |
| KEERBERGEN | 89,17% |
| BOOM | 87,98% |
| KUURNE | 87,81% |
| TREMELO | 87,54% |
| DROGENBOS | 85,10% |
| LINT | 84,21% |
| BEGIJNENDIJK | 84,07% |
| BORSBEEK | 83,80% |
| PUTTE | 83,73% |
| WAREGEM | 83,40% |
| DEERLIJK | 83,20% |
| DILBEEK | 82,54% |
| SINT-MARTENS-LATEM | 82,51% |
| WEMMEL | 80,55% |
| MORTSEL | 80,42% |
| ROESELARE | 78,70% |
| DUFFEL | 78,52% |
| BONHEIDEN | 77,09% |
| AARTSELAAR | 76,08% |
| EDEGEM | 76,03% |
| BEERSEL | 75,57% |
| HULSHOUT | 75,47% |
| LINKEBEEK | 73,88% |
| LEUVEN | 73,20% |
| DESTELBERGEN | 73,13% |
| HEMIKSEM | 72,68% |
| WIJNEGEM | 72,68% |
| HOVE | 72,52% |
| WOMMELGEM | 72,46% |
| MACHELEN | 72,18% |
| KONTICH | 72,09% |
| MEULEBEKE | 71,86% |
| OOSTROZEBEKE | 71,32% |
| AARSCHOT | 71,06% |
| NIEL | 71,03% |
| HARELBEKE | 70,86% |
| DENDERLEEUW | 70,67% |
| BOORTMEERBEEK | 70,66% |
| AFFLIGEM | 70,59% |
| HEIST-OP-DEN-BERG | 70,48% |
| ANZEGEM | 69,62% |
| ZULTE | 68,90% |
| AALST | 68,78% |
| RUMST | 68,67% |
| OPWIJK | 68,14% |
| LENDELEDE | 67,94% |
| TERNAT | 66,74% |
| LIEDEKERKE | 66,43% |
| SCHILDE | 66,09% |
| VILVOORDE | 65,67% |
| WIELSBEKE | 65,32% |
| LEBBEKE | 65,21% |
| HERSELT | 65,18% |
| MERELBEKE | 65,07% |
| MENEN | 64,92% |
| ZAVENTEM | 64,51% |
| ROOSDAAL | 64,41% |
| OLEN | 64,17% |
| KORTRIJK | 63,99% |
| OVERIJSE | 63,89% |
| BOECHOUT | 63,72% |
| KAPELLE-OP-DEN-BOS | 63,27% |
| ZOERSEL | 63,24% |
| WEVELGEM | 62,72% |
| WETTEREN | 62,46% |
| MELLE | 62,16% |
| BRASSCHAAT | 61,77% |
| BUGGENHOUT | 61,63% |
| KAPELLEN | 61,61% |
| SINT-NIKLAAS | 61,61% |
| ALKEN | 61,43% |
| DENDERMONDE | 61,30% |
| MECHELEN | 60,84% |
| HASSELT | 60,70% |
| WESTERLO | 60,59% |
| SINT-GENESIUS-RODE | 60,53% |
| ARDOOIE | 60,37% |
| LEDE | 60,37% |
| HEUSDEN-ZOLDER | 60,32% |
| SCHERPENHEUVEL-ZICHEM | 60,23% |
| LONDERZEEL | 60,23% |
| GENT | 59,92% |
| LIER | 59,64% |
| HERENT | 58,58% |
| ERPE-MERE | 58,31% |
| NAZARETH | 57,90% |
| DE PINTE | 57,46% |
| AVELGEM | 57,18% |
| SCHOTEN | 57,09% |
| GRIMBERGEN | 56,66% |
| LEDEGEM | 56,45% |
| ASSE | 56,23% |
| BERINGEN | 55,84% |
| LAARNE | 55,76% |
| ZONHOVEN | 55,37% |
| PUURS | 55,37% |
| SCHELLE | 55,22% |
| TEMSE | 54,90% |
| LOVENDEGEM | 54,90% |
| BERLAAR | 54,86% |
| HERENTALS | 54,17% |
| SINT-PIETERS-LEEUW | 54,14% |
| STEKENE | 53,49% |
| HAALTERT | 53,37% |
| MEISE | 53,27% |
| WICHELEN | 53,08% |
| GAVERE | 52,89% |
| LOKEREN | 52,87% |
| ZEMST | 52,52% |
| LOCHRISTI | 51,92% |
| KAMPENHOUT | 51,63% |
| HAACHT | 51,20% |
| LENNIK | 50,74% |
| SINT-LIEVENS-HOUTEM | 50,74% |
| HALLE | 50,71% |
| HAM | 50,23% |
| ZOTTEGEM | 50,11% |
| LEOPOLDSBURG | 50,05% |
| WILLEBROEK | 50,01% |
| HOLSBEEK | 49,85% |
| WAASMUNSTER | 49,60% |
| NIEUWERKERKEN | 49,43% |
| GALMAARDEN | 48,93% |
| MERCHTEM | 48,12% |
| OOSTERZELE | 47,99% |
| NEVELE | 47,86% |
| TERVUREN | 47,43% |
| HAMME | 47,11% |
| ZWALM | 47,04% |
| GEEL | 46,44% |
| HERK-DE-STAD | 46,39% |
| MEERHOUT | 46,29% |
| DIEST | 45,82% |
| ZINGEM | 45,39% |
| LICHTERVELDE | 45,27% |
| BALEN | 44,98% |
| GOOIK | 44,69% |
| NINOVE | 44,64% |
| ROTSELAAR | 44,31% |
| BRAKEL | 43,48% |
| WELLEN | 43,38% |
| PITTEM | 42,97% |
| KRUISHOUTEM | 42,88% |
| HOOGLEDE | 42,78% |
| KORTENBERG | 42,19% |
| TESSENDERLO | 42,05% |
| SINT-AMANDS | 41,73% |
| DEINZE | 41,63% |
| GERAARDSBERGEN | 41,47% |
| OUDENAARDE | 41,45% |
| GLABBEEK | 41,39% |
| RANST | 41,26% |
| LIERDE | 41,21% |
| STABROEK | 40,96% |
| ZANDHOVEN | 40,66% |
| HOEILAART | 40,51% |
| LUBBEEK | 40,42% |
| HERENTHOUT | 40,39% |
| DESSEL | 38,98% |
| LAAKDAL | 38,18% |
| DENTERGEM | 37,84% |
| STADEN | 37,14% |
| TIENEN | 36,97% |
| BORNEM | 36,89% |
| ANTWERPEN | 36,76% |
| STEENOKKERZEEL | 36,15% |
| KRUIBEKE | 35,97% |
| ZWEVEGEM | 35,33% |
| EVERGEM | 34,91% |
| LUMMEN | 33,89% |
| OUD-HEVERLEE | 33,80% |
| GEETBETS | 33,69% |
| BERTEM | 32,57% |
| TIELT-WINGE | 32,07% |
| MOL | 31,43% |
| MALLE | 30,50% |
| RIJKEVORSEL | 29,63% |
| HERNE | 29,58% |
| BEVER | 29,37% |
| BILZEN | 29,20% |
| DIEPENBEEK | 29,06% |
| BEKKEVOORT | 28,41% |
| WERVIK | 28,34% |
| KALMTHOUT | 27,80% |
| HOREBEKE | 27,67% |
| HALEN | 27,44% |
| HULDENBERG | 27,26% |
| BIERBEEK | 26,18% |
| SINT-TRUIDEN | 25,71% |
| KORTENAKEN | 25,09% |
| RETIE | 25,00% |
| SINT-GILLIS-WAAS | 24,86% |
| ZOMERGEM | 24,67% |
| WORTEGEM-PETEGEM | 23,44% |
| KORTESSEM | 22,32% |
| BOUTERSEM | 20,74% |
| HOESELT | 20,50% |
| MOORSLEDE | 20,14% |
| HERZELE | 20,08% |
| BERLARE | 20,05% |
| LINTER | 19,75% |
| TIELT | 19,47% |
| ZOUTLEEUW | 18,53% |
| HOUTHALEN-HELCHTEREN | 16,56% |
| BORGLOON | 15,33% |
| MOERBEKE | 15,06% |
| MAARKEDAL | 14,15% |
| PEPINGEN | 14,13% |
| BEERSE | 12,99% |
| WUUSTWEZEL | 7,74% |
| LOMMEL | 7,24% |
| BEVEREN | 6,36% |
| GROBBENDONK | 6,24% |
| TORHOUT | 3,68% |
| HECHTEL-EKSEL | 1,67% |
| GENK | 1,56% |
| ZELE | 1,35% |
| KORTEMARK | 1,26% |
| WAARSCHOOT | 1,24% |
| KASTERLEE | 1,00% |
| ZWIJNDRECHT | 0,78% |
| WACHTEBEKE | 0,53% |
| BRECHT | 0,41% |
| AALTER | 0,40% |
| KNESSELARE | 0,28% |
| NIJLEN | 0,16% |
| RIEMST | 0,15% |
| WINGENE | 0,15% |
| HEUVELLAND | 0,09% |
| IEPER | 0,08% |
| SPIERE-HELKIJN | 0,06% |
| HOUTHULST | 0,02% |
| KLUISBERGEN | 0,01% |
| ZUTENDAAL | 0,01% |
| HOEGAARDEN | 0,01% |
| ZONNEBEKE | 0,00% |
| Waals Gewest | % van de oppervlakte van de gemeente deel uitmakend van de mega-agglomeratie |
|---|---|
| RIXENSART | 80,15% |
| WATERLOO | 68,38% |
| WAVRE | 64,69% |
| MOUSCRON | 59,84% |
| OTTIGNIES-LOUVAIN-LA-NEUVE | 53,46% |
| BRAINE-LE-CHATEAU | 49,71% |
| LASNE | 47,15% |
| TUBIZE | 39,74% |
| LA HULPE | 35,94% |
| BRAINE-L'ALLEUD | 33,65% |
| ENGHIEN | 24,96% |
| GREZ-DOICEAU | 22,87% |
| COMINES-WARNETON | 21,91% |
| LESSINES | 17,43% |
| CHAUMONT-GISTOUX | 16,10% |
| COURT-SAINT-ETIENNE | 16,06% |
| ITTRE | 14,35% |
| ESTAIMPUIS | 12,76% |
| REBECQ | 12,06% |
| GENAPPE | 5,52% |
| MONT-SAINT-GUIBERT | 5,32% |
| CELLES | 2,08% |
| FLOBECQ | 0,82% |
| SILLY | 0,70% |
| BRAINE-LE-COMTE | 0,10% |
| MONT-DE-L'ENCLUS | 0,02% |
| Brussels Hoofdstedelijk Gewest | % van de oppervlakte van de gemeente deel uitmakend van de mega-agglomeratie |
|---|---|
| ELSENE | 100,00% |
| SINT-JOOST-TEN-NODE | 100,00% |
| SINT-GILLIS | 100,00% |
| KOEKELBERG | 100,00% |
| SCHAARBEEK | 99,78% |
| SINT-LAMBRECHTS-WOLUWE | 99,55% |
| VORST | 99,24% |
| ETTERBEEK | 98,55% |
| SINT-AGATHA-BERCHEM | 97,97% |
| GANSHOREN | 97,25% |
| SINT-JANS-MOLENBEEK | 94,54% |
| SINT-PIETERS-WOLUWE | 89,87% |
| EVERE | 88,86% |
| JETTE | 87,38% |
| ANDERLECHT | 87,28% |
| BRUSSEL | 83,72% |
| UKKEL | 78,57% |
| OUDERGEM | 59,55% |
| WATERMAAL-BOSVOORDE | 42,82% |
[1]Bewoonde woningen omvatten de klassieke bewoonde woningen, collectieve woningen en andere (caravans, windmolens,...).